“Kimera” terimi mitolojide ve edebiyatta geçen bir kavramdır. Efsanelere göre tek bir bedende farklı hayvan özelliklerini taşıyan bir yaratık olarak tasvir edilir. Yunan mitolojisinde kimera, aynı vücutta farklı canlılardan uzuvlar barındıran, genellikle başı bir aslan, vücudu bir keçi ve kuyruğu bir yılan şeklinde betimlenen canlılardır. Bu nedenle biyolojide “Kimerizm” bir organizmanın birbirinden farklı iki genom bulundurmasını ifade eder. Örneğin, bir hayvanın embriyosunun erken evrelerinde, farklı iki embriyonun birleşmesi sonucu oluşan bir durumda, vücutta farklı genetik yapıya sahip hücre grupları bulunabilir. Bu durum, “kimerizm” olarak adlandırılır.
GÖRSEL 1. Mitolojideki kimera efsanesinin bir tasviri.
En sık rastlanan ve doğal gelişen kimerizm nedeni gebeliktir. Kimerik bir birey, kendi DNA’sının dışında dünyaya gelmeyen ikizininkini de taşır. Bu olay embriyo aşamasında iken gerçekleştiğinden dolayı, doku veya organ reddi olmaz [1]. Doğal nedenlerle oluşan kimerizmin yanı sıra kök hücre nakli, organ nakilleri, in vitro fertilizasyon gibi tedavi seçeneklerinin de yaygınlaşmasıyla kimerizm artık daha sık görülmektedir. Kimerizm göz ve deri rengi, kan grubu gibi sadece fenotipte görülmeyip genotipte de görülebilmektedir [2].
Kimerizm DNA testi ve adli genetik olaylarda önem arz etmektedir. Örneğin; baba, doğmayan ikizinin DNA’sını taşıyan kimerik bir bireyse, bebeğinin gerçek babası aslında doğmamış ve varolmamış amcası olabilmekte ve böyle vakalar yaşanabilmektedir. Adli vakalarda kimerizmihtimali, süreci daha da karmaşıklaştırabilmektedir.
GÖRSEL 2. Kimerizmin fenotipe yansımış bir örneği.
Adli vakalar ve Kimerizm testi
Kimerizm testi, allo-kök hücre transplantasyonundan sonra verici kaynaklı lenf bezi ve kan hücrelerinin alıcıda bulunması şeklinde uygulanan bir tanı testidir [3]. Kimerizm, organ nakli ve kan transfüzyonu gibi uygulamalar sonucunda da ortaya çıkabilmektedir. DNA testi ise; az miktarda insan tükürüğü, meni, saç, kemik, kan veya deri dokusu gibi örneklerle yapılır. Aynı zamanda bir vücuttaki her hücrenin aynı DNA’yı içerdiği ve her insanın farklı bir DNA’ya sahip olduğu fikrine dayanır. Kimerizm ise bu sistemin açığını oluşturmaktadır.
Örneğin bir saldırı vakasında, olay yerindeki deliller veri tabanında yer alan bir suçlunun kan örneğindeki DNA ile eşleşiyordu. Ancak saldırı gerçekleştiğinde bu kişi cezaevindeydi ve DNA kan örneği aynı zamanda suça karışmış olabilecek başka bir kişinin DNA profiliyle de eşleşti. Sonuç olarak yapılan incelemede iki kişinin kardeş olduğu tespit edildi. Hapishanedeki adam daha önce kardeşinden kemik iliği nakli almıştı. Bu, hapsedilen adamın bir kimerik birey olduğu anlamına geliyordu. Kan DNA profili, kardeşinin kan DNA’sıyla eşleşirken tükürük DNA profili açıkça kendisine aitti. Sonunda araştırmacılar olay yerinden DNA eşleşmesi yapmak için yanak sürüntüsünü de kullandılar ve suçlu kardeşi buldular [4]. Bu vaka kimerizm türlerinden birine örnektir.
KİMERİZM TÜRLERİ
Germen Kimerizmi: Bu tür kimerizm, farklı embriyonik hücre hatlarının birleşmesi sonucu oluşur. Örneğin, tek yumurta ikizlerinin rahimde birleşmesiyle oluşan kimerik organizmalar bu türe bir örnektir. Bu durum, çift genomlu tek bir organizmayı oluşturur.
Mikrokimerizm: Bir organizmanın vücudunda küçük miktarlarda farklı genetik yapıya sahip hücrelerin bulunması durumunu ifade eder. Bu genellikle, annenin veya alıcının vücudunda, hamilelik veya organ nakli gibi durumlar sonucunda oluşabilir. Bir organ nakli sonrasında alınan organın hücreleriyle alıcının vücudu arasında uyumsuzluk olabilir ve alınan organın hücreleri alıcının vücudunda farklı genetik yapıya sahip olabilir.
Tetragermen Kimerizm: Bu tür kimerizm, iki farklı zigotun bir araya gelmesi sonucu oluşur. Bu durumda, bir organizma dört farklı genetik yapıya sahip hücre gruplarından oluşabilir. Sonuç olarak dünyaya gelen birey, doğmamış olan ikiz kardeşinin de DNA`sını taşımış olur [5].
Sonuç olarak kimerizm çalışmaları, tıbbi, tarımsal ve çevresel uygulamalarda büyük potansiyele sahiptir. Organ nakillerinden bitki hastalıklarına dayanıklılığın artırılmasına kadar kimerizmin birçok alanda kullanımı mümkün olabilir. Ancak, bu uygulamaların etik ve toplumsal sonuçları da dikkate alınmalıdır.
KAYNAKÇA
[1] Keskin, İ., & Müdok, T. (2015). Bir ben var benden içeri; Kimerizm. İbni Sina Tıp Bilimleri Dergisi, 2(1), 1-6. (Alınma Tarihi: 20/03/2024)
[2] Genç. E. (2019), molekulerbiyolojivegenetikorg,Mitolojik ve genetik kökenli bir vaka: Kimerizm (Alınma tarihi:21/03/2024)
[3] Yenilmez, E. D., & Tuli, A. Kemik iliği transplantasyonunda kimerizm analizi. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 23(1), 26-31. (Alınma Tarihi: 22/03/2024)
[4] Dove L. L.(2024), Chimerism: You Can Be Your Own Twin (Alınma tarihi:21/03/2024)
[5] NP İstanbul Hastanesi (2022), Kimerizm Nedir? Türleri Nelerdir?, (Alınma tarihi:21/03/2024)
GÖRSEL KAYNAKLAR
[1] https://ozhanozturk.com/wp-content/uploads/2018/01/Ligozzi_Chimera.jpg (Alınma Tarihi: 21/03/2024)
[2]https://sinirbilim.org/wp-content/uploads/2017/08/Kimerizm-Nedir-ve-Neden-%C3%96nemlidir-e1502486308804.jpg (Alınma Tarihi: 22/03/2024)
