Sağlıklı Ve Kaliteli Yaşam

Sağlıklı ve kaliteli yaşam, başarılı, mutlu ve uzun soluklu bir hayat yaşayabilmenin olmazsa olmazlarındandır. Yapılan araştırmalar sonucunda sağlıklı ve kaliteli yaşam üzerinde, yaşanılan çevrenin, yaşam tarzının, genetik faktörlerin, ekonomik ve sosyal yapının etkisi çok fazladır [1]. İnsan dâhil tüm canlıların yaşadıkları alan, yeryüzünün ekosistemleridir. Bu ekosistemlerdeki hava, su ve toprak gibi yaşam için kritik öneme sahip olan bu maddelerin yaşam kalitesinde rolü büyüktür. Ekosistemde meydana gelen aksaklıklar, canlıların bedensel, ruhsal, sosyal ve genetik yapısında farklılıklara sebep olarak yaşam kalitelerini düşürmektedr. Bu nedenle çevre, yaşamın vazgeçilemez öğesidir [1]. Sağlıklı ve kaliteli yaşamı etkileyen diğer faktörler ise beslenme tarzı, uyku düzeni, hastalıkların erken teşhisi ve tedavisidir. Özellikle bulaşıcı hastalıklar tüm insanlığı etkileyen bir sağlık sorunudur. Bulaşıcı hastalıkların yayılarak dünya genelinde büyük etki yaratması insan sağlığının yanı sıra, toplumları sosyal, ekonomik ve kültürel olarak derinden etkileyerek yaşam kalitesini düşürmektedir [2]. Olumsuz etkenlerden bir diğeri olan madde bağımlılığı ve bununla mücadele ile ilgili, bireyi madde kullanmaya başlamadan evvel bilinçlendirmek, başladıktan sonra ise psikolojik destek ve ilaç tedavileriyle bu insanların kaliteli yaşamlarını onlara geri kazandırmak hedeflenmektedir [3].

Tablo: 1990-2017 yıllarında, bölgelere göre 5 yaş altı çocuk ölümleri(Tablo 1: 1990-2017 yıllarında, bölgelere göre 5 yaş altı çocuk ölümleri(Kaynak: Dünya Bankası.

Tablo 1 incelendiğinde, 1990 yıllarındaki 5 yaş altı çocuk ölüm oranları ile 2017 yılındaki oranlar arasında oldukça önemli bir azalma olduğu görülmektedir. Sağlıklı ve kaliteli yaşam çalışmaları kapsamında geliştirilen yöntemler yenidoğan, çocuk ve anne ölümlerinde önemli azalmalara vesile olmuştur. Tablo 1’de bölgelere bakıldığında ise bu alandaki çalışmaların nerelerde daha yoğun yapıldığı net olarak görülmektedir ve bu noktadaki ana hedef Dünya’nın her yerinde sağlıklı ve kaliteli yaşamı sağlamaktır [4].

Sağlık ve kaliteli yaşam için sakıncalı olan bunca olumsuzluğun ortadan kaldırılması veya etkilerinin azaltılması konusunda küresel sürdürülebilir kalkınma amaçları devreye giriyor ve bazı hedefler belirleniyor. Sağlık ve kaliteli yaşam hedefleri, sağlıkla ilgili tüm imkanların arttırılmasını, hastalıkların teşhisinde ve tedavisinde uygulanan yöntemlerin geliştirilerek oluşabilecek kayıpları minimum seviyelere çekmeyi hedeflemektedir. Bu hedefler, sadece günümüzdeki yaşam kalitesi için değil gelecek nesillerin yaşam kalitesi için de çok önemlidir. Sürdürülebilir kalkınma amaçlarının üçüncüsü olan ‘Sağlık ve Kaliteli Yaşam’ için Küresel Amaçların bizlere sunduğu çözüm önerileri ise şu şekilde sıralanmaktadır:

Görsel 1: Anne ölümlerinin azaltılması.
  • 3.1. 2030’a kadar küresel anne ölüm oranının her 100.000 doğumda 70’in altına indirilmesi.
  • 3.1.1. Anne ölüm oranı.
  • 3.1.2. Uzman sağlık personeli katılımıyla yaptırılan doğumların oranı.
Görsel 2: 5 yaş altında önlenebilir tüm ölümlerin sona erdirilmesi.
  • 3.2. Bütün ülkelerde yenidoğan ölüm oranının her 1000 canlı doğumda en az 12’ye ve 5 yaş altı çocuk ölüm oranının da her 1000 canlı doğumda en az 25’e düşmesinin hedeflenmesiyle 2030’a kadar yenidoğan ve 5 yaş altı çocukların önlenebilir ölümlerinin sona erdirilmesi.
  • 3.2.1. 5 yaş altı ölüm hızı.
  • 3.2.2. Neonatal ölüm hızı.
Görsel 3: Bulaşıcı hastalıklarla mücadele.
  • 3.3. 2030’a kadar AIDS, tüberküloz, sıtma ve ihmal edilen tropikal hastalık salgınlarının sona erdirilmesi ve hepatit, su yoluyla bulaşan hastalıklar ve diğer bulaşıcı hastalıklarla mücadele edilmesi.
  • 3.3.1. Cinsiyet, yaş ve önemli gruplara göre enfekte olmamış her 1000 kişiye düşen HIV enfeksiyonuna yeni yakalananların sayısı.
  • 3.3.2. 1,000 kişi başına tüberküloz insidansı.
  • 3.3.3. 1,000 kişi başına sıtma insidansı.
  • 3.3.4. 100,000 kişi başına Hepatit B insidansı.
  • 3.3.5. İhmal edilen tropikal hastalıklara karşı müdahaleler gerektiren kişi sayısı.

    Görsel 4: Bulaşıcı olmayan hastalıklardan kaynaklanan ölümlerin azaltılması ve ruh sağlığının desteklenmesi.
  • 3.4. 2030’a kadar bulaşıcı olmayan hastalıklardan kaynaklanan erken ölümlerin, bu hastalıkların önlenmesi ve tedavisi yoluyla üçte bir oranında azaltılması ve akıl ve ruh sağlığının ve esenliğinin geliştirilmesi.
  • 3.4.1. Kalp damar hastalıkları, kanser, diyabet ve kronik solunum hastalığına bağlı ölüm oranı.
  • 3.4.2. İntihar ölüm hızı.
Görsel 5: Madde bağımlılığının tedavi edilmesi ve önlenmesi.
  • 3.5. Uyuşturucu madde kullanımı ve alkol bağımlılığını da kapsayan madde bağımlılığının önlenmesi ve tedavisinin güçlendirilmesi.
  • 3.5.1. Madde kullanımına bağlı hastalıkların tedavi müdahalelerinin kapsamı (farmakolojik, psikososyal ve rehabilitasyon ve tedavi sonrası bakım hizmetleri).
  • 3.5.2. Alkolün zararlı kullanımı, ulusal bağlama göre tanımlanmış, bir takvim yılında kişi başına (15 yaş ve üzeri) tüketilen litre olarak saf alkol miktarı.
Görsel 6: Trafik kazalarından kaynaklanan yaralanmaların ve ölümlerin azaltılması.
  • 3.6. 2020’ye kadar karayolları trafik kazalarından kaynaklanan küresel ölümlerin ve yaralanmaların sayısının yarıya indirilmesi.
  • 3.6.1. Karayolu trafik kazaları nedeniyle ölüm oranı.
Görsel 7: Cinsel sağlık ve üreme sağlığı, aile planlaması ve eğitimine evrensel erişim.
  • 3.7. 2030’a kadar cinsel sağlık ve aile planlamasını da kapsayan üreme sağlığı hizmetlerine ve bu konuda bilgi ve eğitime evrensel erişimin sağlanması ve üreme sağlığının ulusal stratejilere ve programlara entegre edilmesi.
  • 3.7.1. Modern yöntemlerle kendi aile planlaması ihtiyacını karşılayabilen üreme çağındaki (15-49 yaş) kadınların oranı
  • 3.7.2. 10-14 yaş ve15-19 yaş gruplarında, 1000 kadın başına düşen adölesan doğurganlık hızı.
Görsel 8: Evrensel sağlık güvencesine ulaşılması.
  • 3.8. Finansal riskten korunmayı, kaliteli temel sağlık hizmetlerine erişimi ve herkesin güvenli, etkili, kaliteli ve uygun fiyatlı temel ilaçlara ve aşılara erişimini de kapsayan evrensel bir sağlık güvencesi sisteminin oluşturulması.
  • 3.8.1. Temel sağlık hizmetlerinin kapsamı (genel ve en dezavantajlı grup arasında üreme, anne, yenidoğan ve çocuk sağlığını; bulaşıcı hastalıklar, bulaşıcı olmayan hastalıklar ve hizmet kapasitesi ve erişimini içeren izleyici müdahalelere dayalı temel hizmetlerin ortalama kapsanma oranı olarak tanımlanmış).
  • 3.8.2. 1000 kişi başına sağlık sigortası ya da bir kamu sağlık sisteminden yararlananların sayısı.
Görsel 9: Tehlikeli kimyasallardan ve kirlilikten kaynaklanan ölümlerin ve hastalıkların azaltılması.
  • 3.9. 2030’a kadar zararlı kimyasallardan ve hava, su ve toprak kirliliğinden kaynaklanan hastalıkların ve ölümlerin sayısının büyük ölçüde azaltılması.
  • 3.9.1. Hanehalkı ve çevre ortamının hava kirliliğine bağlı ölüm oranı.
  • 3.9.2. Güvenilir olmayan su, güvenilir olmayan sağlık hizmetleri ve hijyen eksikliğine bağlı ölüm oranı (tüm hizmetler için güvenilir olmayan su, sağlık hizmetleri ve hijyene maruz kalma).
  • 3.9.3. Kasıtsız zehirlenmeye bağlı ölüm oranı.
Görsel 10: DSÖ tütün kontrolü çerçeve sözleşmesinin uygulanması.
  • 3.a. Dünya Sağlık Örgütü Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi’nin bütün ülkelerde, uygun görüldüğü şekilde uygulanmasının güçlendirilmesi.
  • 3.a.1. 15 yaş ve üstü bireyler arasında mevcut tütün kullanımının yaşa göre standartlaştırılmış yaygınlığı.
Görsel 11: Karşılanabilir aşı ve ilaçlar için araştırma-geliştirme ile bunlara evrensel erişimin desteklenmesi.
  • 3.b. En çok, gelişmekte olan ülkeleri etkileyen bulaşıcı ve bulaşıcı olmayan hastalıklar için aşılar ve ilaçlar geliştirilmesinin desteklenmesi, gelişmekte olan ülkelerin kamu sağlığının korunmasına yönelik esnekliklere ilişkin Fikir Mülkiyeti Haklarının Ticari Niteliklerine İlişkin Anlaşma hükümlerini tamamıyla uygulayabilme hakkını onaylayan Doha Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Hakları (TRIPS) ve Kamu Sağlığına İlişkin Deklarasyona uygun olarak, uygun fiyatlı temel ilaçlar ve aşılara erişimin sağlanması ve özellikle herkesin ilaçlara erişiminin sağlanması.
  • 3.b.1. Sürdürülebilir bir temelde uygun fiyatlı ilaç ve aşılara erişimi olan nüfusun oranı.
  • 3.b.2. Tıbbi araştırma ve temel sağlık sektörlerine toplam net resmi kalkınma yardımı.
Görsel 12: Gelişmekte olan ülkelerde sağlık finansmanının artırılması ve sağlık işgücünün desteklenmesi.
  • 3.c. Özellikle en az gelişmiş ülkeler ve gelişmekte olan küçük ada devletleri olmak üzere gelişmekte olan ülkelerde sağlık hizmeti finansmanının ve sağlık işgücü istihdamının, geliştirilmesinin, eğitilmesinin ve devamlılığının önemli ölçüde artırılması.
  • 3.c.1. Sağlık çalışanı yoğunluğu ve dağılımı.
Görsel 13: Küresel sağlık riskleri için erken uyarı sistemlerinin iyileştirilmesi.
  • 3.d. Başta gelişmekte olan ülkeler olmak üzere bütün ülkelerin ulusal ve küresel sağlık risklerine karşı erken uyarı, riski azaltma ve risk yönetimi kapasitelerinin güçlendirilmesi.
  • 3.d.1. Uluslararası Sağlık Mevzuatı (UST) kapasitesi ve sağlık acil durum hazırbulunuşluğu.

Kaynaklar:

  1. G. AKIN, “(ANARSAN) SAĞLIKLI VE KALİTELİ YAŞAMDA SÜRDÜRÜLEBİLİR DÜNYA GÖRÜŞÜ,” Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2018, doi: 10.17218/hititsosbil.460068.
  2. E. K. DİNDAR DEMİRAY and S. ALKAN ÇEVİKER, “Aşı ve Toplumsal Korunma,” JOURNAL OF BIOTECHNOLOGY AND STRATEGIC HEALTH RESEARCH, Apr. 2020, doi: 10.34084/bshr.714424.
  3. Y. Özbay et al., “Madde Bağımlılığı: Temiz Bir Yaşam İçin Bireyin Güçlendirilmesi,” Addicta: The Turkish Journal on Addictions, vol. 5, no. 1, 2018.
  4. B. Gümüş, İ. Topal, Ö. Özer, and H. Balandız, “Türkiye’de 15 Yaş Altı Çocuk Ölümlerinin Değerlendirilmesi,” Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Tıp Dergisi, vol. 32, no. 1, 2018.
  5. Tablo Kaynağı: Dünya Bankası

Denetleyen: Meryem melisa KAR

Yorum bırakın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir