Sudaki Yaşam

Gezegenimizde bu zamana kadar yaşayabilmemizin en büyük kriterlerinden biri içilebilir ve kullanılabilir suyun bulunmasıdır.O zamandan günümüze geldiğimizde, herhesin gündem olarak bildiği suyun artan kirliliğin sebepleri arasında; artan nüfus, arıtma yetersizliği, sürdürülebilirliği yüksek olup olabilecek en az zararı karşılayan yöntemlerin gelişim yetersizliği ya da daha gelişim aşamasında olduğu olarak buna benzer daha birçok sebebi  sıralayabiliriz.

Dünya üzerinde ihtiyaçlarımızın artması nedeniyle çeşitli alanlarda (tarım,sanayi vb.) su kullanımı, talepler doğrultusunda günümüze kadar artış gösterdi1. Yapılan bazı tahminlere göre 2050 ylılnda dünya nüfusumuzun 10 milyara yükselme olasılığının olduğunu öne sürmektedir1.Buna bağlı olaraktan su kirliliğini önleme yolunda çalışmalar artmış olsa da günümüze baktığımızda bu yapılan çalışmaların pek de yeterli gelmediğini rahatça görebiliriz.Örneğin; Deniz Ticaret Odası’nın 2019 da aldığı verilere göre; dünya nüfusunu esas alırsak ortalama 5 milyar insan yeterli miktarda atık su hizmeti alamamaktadır ve temiz su içememe durumu da Kolera, sıtma, ishal  gibi rahatsızlıkların artmasına neden olmaktadır1.Ek olarak, plastik kirliliğinden dolayı oluşan okyanus kirliliği de en önemli sorunla rarasında yer almaktadır1. Bu oluşan atık suların arıtımı için ise yapılan derin deniz deşarj yöntemi, günde 2 bin litreye kadar çıkmış olsa da, günlük tüketime baktığımızda bu yöntemler yeterliliğinin düşük olduğunu göstermekte1.

Yönümüzü Türkiye’ye çevirirsek TÜİK 2020 verilerine göre 2006’dan 2020 yılına kadar ülkemizde oralama 13 milyonluk bir nüfus artışı gözlemlenmiştir2.Buna  karşılık, derin deniz deşarj yapan belediye sayısı 92’den 42’ye düşmüş,içme ve kullanma suyu arıtma tesisi hizmetinde bulunan belediye sayısının nüfusa oranı  sadece  % 13 artış göstermiş, atık su arıtma hizmetinde bulunan belediye sayısının nüfusa oranı ise sadece %22 artma gözlemlenmiştir2. Dünya genelinde gözlemlenen bu hızlı nüfus artışı, bizim ülkemizde de olduğu gibi, küresel olarak büyük bir sorun haline geldiği, rahatlıkla gözlemlenebilinmektedir1,3,4. Türkiye’de, su kalitesini ortalama  olarak aşağıda 2017 yılında toplanan verilerle yapılan grafiği incelediğimizde, su kalitesinin az önce verdiğimiz örneklerden dolayı düştüğünü rahatlıkla gözlemleyebiliriz5;

Ülkemizdeki yüzey sularının yaklaşık %79‟u kirlenmiştir.

Görsel 1: Türkiye’deki yüzey sularının kalite sınıfları (141 yüzey suyu verilerine göre) (T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevresel Etki Değerlendirilmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü Çevre Envanteri ve Bilgi Yönetimi Daire Başkanlığı Veri Değerlendirme Şube Müdürlüğü, 2017.

Yukarıda bu zamana kadar bahsedilen sorunlar analizler, Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’nın devreye girmesini ve neden 14. Hedef’in ‘Sudaki Yaşam’ başlık altında amaçlara sahip olduğunu açıklamak için basit örneklerdir3.Buna bağlı olarak Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları, doğaya bu zamana kadar verilen zararın durma noktasına gelmesi gerektiğini, gelecek yaşamımız için suya minimum zarar sağlayacak, sürdürebilirliği yüksek olan ve yararlılığı olan yöntemlerle amaçları savunur3. Bahsedilen bu 14. Hedefin gelecekle ilgili hangi amaçlara ulaşmak istediğini aşağıda detaylarıyla bakabilirsiniz;

Görsel 1: Deniz kirliliğinin azaltılması.
  • 14.1. 2025’e kadar özellikle karasal kökenli faaliyetlerden kaynaklanan, deniz çöpü ve gıda atıklarının dökülmesinden kaynaklanan su kirliliği de dâhil deniz kirliliğinin tüm biçimlerinin önlenmesi ve önemli ölçüde azaltılması.
  • 14.1.1. Kıyı ötrofikasyon (sudaki azot ve fosfatın artması) İndeksi ve yüzen plastik enkaz yoğunluğu.
Görsel 2: Ekosistemlerin korunması ve düzeltilmesi.
  • 14.2. 2020’ye kadar önemli olumsuz etkilerden kaçınmak için dayanıklılığın güçlendirilmesi de dâhil olmak üzere deniz ve kıyı ekosistemlerinin sürdürülebilir biçimde yönetilmesi ve korunması ve sağlıklı ve üretken okyanuslara sahip olmak adına okyanusların eski haline döndürülmesi için harekete geçilmesi.
  • 14.2.1. Ekosistem tabanlı yaklaşımlar kullanılarak yönetilen ulusal ayrıcalıklı ekonomik bölgelerin oranı.
Görsel 3: Okyanus asitlenmesinin azaltılması.
  • 14.3. Her düzeyde geliştirilmiş bilimsel işbirliği aracılığıyla okyanus asitlenmesinin etkilerinin ele alınması ve en aza indirgenmesi.
  • 14.3.1. Ölçümünde anlaşılan temsili örnekleme istasyonları takımının ortalama deniz asit derecesi (pH).
Görsel 4: Sürdürülebilir balıkçılık.
  • 14.4. 2020’ye kadar balık stoklarını mümkün olan en kısa zamanda eski durumuna getirmek ya da en azından biyolojik karakteristiklerine göre maksimum sürdürülebilir ürünü verecek seviyelere ulaştırmak için balık hasadının etkin bir biçimde düzenlenmesi, aşırı avlanma, yasa dışı, bildirilmeyen ve düzenlemesiz balıkçılığın ve doğaya zararlı balıkçılık uygulamalarının sona erdirilmesi ve bilime dayalı yönetim planlarının uygulanması.
  • 14.4.1. Biyolojik sürdürülebilir seviyelerdeki balık stoklarının oranı.
Görsel 5: Kıyı ve deniz alanlarının korunması.
  • 14.5. 2020’ye kadar kıyı ve deniz alanlarının en az yüzde 10’unun ulusal ve uluslararası hukuka uygun biçimde ve mevcut en güncel bilimsel bilgilere dayanarak korunması.
  • 14.5.1. Deniz alanlarıyla ilgili olarak korunan alanların kapsamı.
Görsel 6: Aşırı avlanmaya katkı sağlayan teşviklerin kaldırılması.
  • 14.6. Gelişmekte olan ve en az gelişmiş ülkelere özel ve farklı muamele ilkesinin Dünya Ticaret 2020’ye kadar kapasite aşımı ve aşırı avlanmaya katkıda bulunan balıkçılık teşviklerinin bazı türlerinin yasaklanması, yasa dışı, bildirilmeyen ve düzenlemesiz balıkçılığa katkıda bulunan teşviklerin ortadan kaldırılması ve bu tür yeni teşviklerin uygulamaya konmasından kaçınılması.
  • 14.6.1. Ülkelerin; yasadışı, bildirilmemiş ve düzenlemesiz balıkçılıkla mücadele edilmesini amaçlayan uluslararası belgelerin uygulanması konusundaki ilerlemesi.
Görsel 7: Deniz kaynaklarının sürdürülebilir kullanımından elde edilen ekonomik faydaların arttırılması.
  • 14.7. 2030’a kadar balıkçılık, su ürünleri yetiştiriciliği ve turizmin sürdürülebilir yönetimi yoluyla deniz kaynaklarının sürdürülebilir kullanımından elde edilerek gelişmekte olan küçük ada devletlerine ve en az gelişmiş ülkelere sunulan ekonomik yararların artırılması.
  • 14.7.1. Gelişmekte olan küçük ada ülkeleri, az gelişmiş ülkeler ve tüm ülkelerdeki GSYH’nın bir yüzdesi olarak sürdürülebilir balıkçılık.
Görsel 8: Okyanus sağlığına yönelik bilimsel bilgi, araştırma ve teknolojinin arttırılması.
  • 14.a. Okyanus sağlığını geliştirmek ve deniz biyoçeşitliliğinin özellikle gelişmekte olan küçük ada devletleri ve en az gelişmiş ülkeler olmak üzere gelişmekte olan ülkelerin kalkınmasına sağladığı katkıyı artırmak için, Deniz Teknolojisi Transferine İlişkin Hükümetlerarası Oşinografi Komisyonu Kriterleri ve Rehberleri’ni göz önünde bulundurarak bilimsel bilginin artırılması, araştırma kapasitesinin geliştirilmesi ve deniz teknolojisinin transfer edilmesi.
  • 14.a.1. Deniz teknolojisi alanında araştırmaya ayrılan toplam araştırma bütçesinin oranı.
Görsel 9: Küçük ölçekli balıkçıların desteklenmesi.
  • 14.b. Küçük çaplı balıkçıların deniz kaynaklarına ve piyasalarına erişimlerinin sağlanması.
  • 14.b.1. Küçük ölçekli balıkçıların erişim haklarını koruyan ve tanıyan yasal/düzenleyici/politik/kurumsal çerçevenin uygulanması konusunda ülkelerin ilerlemesi.
Görsel 10: Uluslararası deniz hukukunun uygulanması ve yürütmesi.
  • 14.c, “İstediğimiz Gelecek” başlıklı konferans çıktısının 158. fıkrasında hatırlatıldığı üzere, okyanusların ve kaynaklarının korunması ve sürdürülebilir kullanımı için yasal bir çerçeve oluşturan Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi’nde belirtildiği gibi, uluslararası hukukun uygulanmasının sağlanmasıyla okyanusların ve kaynaklarının korunmasının ve sürdürülebilir kullanımının geliştirilmesi.
  • 14.c.1. Okyanusların ve kaynaklarının sürdürülebilir kullanımı ve korunması için, Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi’nde yansıtıldığı gibi uluslararası hukuku, okyanuslarla ilişkili belgeler, kurumsal çerçeveler, yasa ve politikalar aracılığıyla uygulayan, kabul eden ve ilerleme kaydettiğini onaylayan ülkelerin sayısı.

Kaynaklar:

  1. Küresel Su Kirliliği ile İlgili 29 Endişe Verici Gerçek Hk. Accessed May 1, 2022. https://www.denizticaretodasi.org.tr/tr/haberler/kuresel-su-kirliligi-ile-ilgili-29-endise-verici-gercek-hk-1592-1
  2. TÜİK – Veri Portalı. Accessed May 1, 2022. https://data.tuik.gov.tr/Search/Search?text=su&dil=1
  3. NEDEN ÖNEMLİ? Accessed April 29, 2022. http://www.kureselhedefler.org
  4. Sosyal U, Dergisi A. ÇEVRESEL SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK AÇISINDAN TOPRAK, SU VE HAVA KİRLİLİĞİ: TEORİK BİR İNCELEME SOIL, WATER AND AIR POLLUTION IN TERMS OF ENVIRONMENTAL SUSTAINABILITY: THEORETICAL REVIEW Serpil MENTEŞE •. doi:10.17719/jisr.20175334127
  5. Çevre Günü Türki̇ye Raporu D. TMMOB ÇEVRE MÜHENDİSLERİ ODASI.
  6. Sudaki yaşam | Kuresel Amaçlar. Accessed April 29, 2022. https://www.kureselamaclar.org/amaclar/sudaki-yasam/

Görsel Kaynaklar:

  1. Çevre Günü Türki̇ye Raporu D. TMMOB ÇEVRE MÜHENDİSLERİ ODASI.
  2. Sudaki yaşam | Kuresel Amaçlar. Accessed April 29, 2022. https://www.kureselamaclar.org/amaclar/sudaki-yasam/

Denetleyen: Oğuzhan UĞUZ

Yorum bırakın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir