Yoksulluğa Son!

Hiçbir insana dünyaya gelişinde seçimleri yahut istekleri sorulmadığı gibi yaşantısını değiştirme şansı da verilmiyor. Anne rahmine düştüğü andan itibaren insan, kaderinin çizgilerindeki ilerleyişine başlamış oluyor. Bu çizgiler bazen kuzeyin keskin ve yüksek yamaçlarında yıkıla yıkıla ilerlerken bazen de güneşin hiç batmadığı çatlamış topraklarda zorlu ilerleyişini sürdürmeye çalışıyor. Hayat tüm ihtişamını bilinmezlikler ve seçimsizlikler üzerine kurmuş durumda. Seçim şansımızın olmadığı en önemli alan dünyaya geldiğimiz ülke ve şehir. Şu anda yaşamakta olduğumuz yaşam alanı bizim hayata tutunma zorluğumuzu belirlemekte. Ki bu durum yıllardır hayatımızda olan bir gerçek¹ (Aktan ve Vural, 2002). Yoksulluğun ilk olarak tanımını 1901 yılında yapan Seebohm Roventree; toplam gelirin, biyolojik devamlılığın, yiyecek ve giyeceğin sağlanması olarak belirlemiştir. Pek tabii yoksulluğun ortadan kaldırılması demek bireyin karnını doyuracak kadar yemek bulması yahut korunabilecek kadar kıyafete sahip olması demek değildir. Başta gıda ve giyim olmak üzere barınma, sağlık, eğitim, kültür, eğitim, yaşama ve benzer ihtiyaçlar da pek tabii karşılanmalı ve en temel insani ihtiyaçlar olarak kabul görmelidir² (Dumanlı, 1996: 2).

Dünya nüfusunun %46’sı, yani 2,5 milyar insan, Dünya Bankası’nın belirlemiş olduğu günlük 2 dolarlık yoksulluk sınırın altında yaşamakta. Bunun haricinde 1,2 milyar insan günlük 1 dolarlık açlık sınırının altında yaşamakta³ (Tosuner, 2007: 64). Her yıl yaklaşık 18 milyon insan yoksullukla ilgili nedenlerden dolayı acı çekiyor. Bu sayı tüm insan ölümlerinin üçte birine denk geliyor. Her gün 34.000’i beş yaşın altındaki çocuklar olmak üzere 50.000 kişi yoksulluk içinde yaşıyor⁴ (Kabaş, 2009: 1).

Tablo 1: Kişi Başına Düşen Milli Gelir Düzeyleri Bakımından Dünyanın En Yoksul ve En Zengin 10 Ülkesi (Kişi Başına Düşen GSMH ($), 2008 -Satın Alma Gücü Paritesi İle)

Dünya Bankası’nın 2008 yılı itibariyle dünya genelinde hazırlamış olduğu maddi gelir verileri doğrultusunda en yoksul ve en varlıklı ülkeler belirlenmiştir. Verilere göre 2008 yılı itibariyle en düşük gelirli ülke Demokratik Kongo Cumhuriyeti. Ülkedeki gelir seviyesi 290 dolar. Sıralamanın devamında boy gösteren ülkeler 300 dolar ile Liberya, 380 dolar ile Burundi… Diğer bir tarafta ise yoksulluğun neredeyse hiç olmadığı, refah seviyesinin yüksek olduğu ülkeler bulunmakta. Verilere göre kişi başına düşen en yüksek gelire sahip ülke 58500 dolar ile Norveç’tir. Bu verilere göre dünyanın en düşük ve en yüksek gelirli iki ülkesi arasında neredeyse 200 kat fark bulunmakta. Görülen o ki dünyada adil olmayan, inanılmaz bir maddi gelir farkı bulunmakta. Bu veriler Tablo 1‘de gayet açık bir şekilde bizlere sunulmakta⁵ (Çabuk, 2003: 46).

Dünya Bankası yoksulluğun dünya üzerindeki coğrafi dağılımını araştırmış ve bazı kararlar almıştır. Dünya genelindeki yoksulluk sınırını 1 $, 1.25 $ ve 2 $ olarak belirlemiş ve bir günde bu limitler altında geliri olan insanları yoksul olarak kabul etmiştir. Bu veriler ise Tablo 2’de yer almakta³.

Tablo 2: Günde 1 $’ dan Daha Az Gelirle Yasayan Nüfus Sayısı (Milyon)

Dünya genelindeki maddi gelirler ve yoksulluk sınırları bu şekilde olunca Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları bu evrensel soruna çözüm üretmek için devreye giriyor. Şu an özellikle Dünya Bankası’ndan alınan veriler bize dünya genelinde eşitsizliğin ve belirli eksiklerin yerlerini bizlere göstermekte. Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’nın bu sorun için bizlere sunduğu çözüm önerileri ise şu yönde:

• 1.1. Günde 1,25 dolardan daha az bir parayla geçinen insanların sayısı şeklinde ölçülerek tanımlanan aşırı yoksulluğun 2030’a kadar herkes için, her yerde ortadan kaldırılması.
  
• 1.1.1. Cinsiyete, yaşa, işteki durumuna ve kent kır ayrımına göre uluslararası yoksulluk sınırının altındaki nüfusun oranı.

• 1.2. 2030’a kadar ulusal tanımlara göre bütün boyutlarıyla yoksulluk içinde yaşayan her yaştan erkek, kadın ve çocuk oranının en az yarıya indirilmesi.
• 1.2.1. Cinsiyete ve yaşa göre ulusal yoksulluk sınırının altındaki nüfusun oranı.
• 1.2.2. Ulusal tanımlara göre tüm boyutlarıyla yoksulluk içinde yaşayan tüm yaşlardaki erkek, kadın ve çocukların oranı.

• 1.3. Temel mal ve hizmetler de dâhil edilerek herkes için ulusal açıdan uygun sosyal koruma sistemleri ve önlemlerinin hayata geçirilmesi ve 2030’a kadar yoksul ve kırılgan durumdaki kişiler için önemli ölçüde korunma sağlanması.
• 1.3.1. Çocukları, işsizleri, yaşlıları, engellileri, hamileleri, yeni doğanları, iş kazasında yaralananları, yoksul ve kırılgan durumdakileri ayırt ederek ve cinsiyete göre Sosyal koruma sistemleri/zeminleri tarafından korunan nüfusun oranı.

• 1.4. 2030’a kadar özellikle yoksullar ve kırılgan durumdaki insanlar olmak üzere, bütün erkek ve kadınların ekonomik kaynaklara ulaşma, temel hizmetlere erişim, toprak ve diğer mülk türlerine sahip olma ve üzerinde kontrol kurabilme, miras, doğal kaynaklar, uygun yeni teknolojiler ve mikro finansı da kapsayan finansal hizmetler gibi konularda eşit haklara sahip olmalarının güvence altına alınması.
• 1.4.1. Temel hizmetlere erişim sağlayan hanelerde yaşayan nüfusun oranı.
• 1.4.2. Cinsiyete göre ve tasarruf biçimlerine göre, yasal olarak tanınmış belgelerle toprak üzerinde tasarruf etme hakkı olan ve toprak üzerindeki haklarının güvende olduğunu algılayan toplam yetişkin nüfusun oranı.

• 1.5. 2030’a kadar yoksulların ve kırılgan durumda olan kişilerin dayanıklılık kazanmalarının sağlanması ve aşırı hava olayları ve diğer ekonomik, sosyal ve çevresel şoklar ve afetlere karşı kırılganlıkların azaltılması.
• 1.5.1. 100 000 kişi başına afetlerden etkilenen, kaybolan ve ölen kişi sayısı.
  
• 1.5.2. Afetlerin yol açtığı doğrudan ekonomik kayıplar Küresel GSYH’ye oranı.
• 1.5.3. Ulusal ve yerel düzeyde afet riski azaltma stratejisine sahip ülkelerin oranı.

• 1.a. Özellikle en az gelişmiş ülkeler olmak üzere, gelişmekte olan ülkelerin yoksulluğu bütün boyutlarıyla sona erdirmek adına programlar ve politikalar uygulayabilmeleri için onlara yeterli ve öngörülebilir araçlar sunmak amacıyla, geliştirilmiş kalkınma iş birliği aracılığıyla, çeşitli kaynaklardan kaynakların yönlendirilmesinin büyük ölçüde sağlanması.
• 1.a.1. Yoksulluk azaltma programlarına doğrudan kamu tarafından ayrılan kaynakların oranı.
• 1.a.2. Eğitim, sağlık ve sosyal koruma alanlarındaki hizmetlere ayrılan toplam kamu harcamalarının oranı.

• 1.b. Yoksulluğun ortadan kaldırılmasına yönelik eylemlere yapılan hızlandırılmış yatırımları desteklemek için ulusal, bölgesel ve uluslararası düzeylerde, yoksulların lehine ve toplumsal cinsiyet eşitliğine duyarlı kalkınma stratejilerine dayalı sağlam politika altyapılarının oluşturulması.
  
• 1.b.1. Kadınların, yoksulların ve kırılgan grupların orantısız olarak faydalandığı sektörlere yönelik hükümetin sermaye harcamaları ve diğer harcamalarının oranı.

Kaynaklar: 

1. AKTAN, C. Coşkun ve İ. Yaşar VURAL (2002), “Gelir Dağılımında Adaletsizlik ve Gelir Eşitsizliği: Terminoloji, Temel Kavramlar ve Ölçüm Yöntemleri, Yoksullukla Mücadele Stratejileri”, Ankara: Hak İs Konfederasyonu Yayını, ss.1-21.
2. DUMANLI, Recep (1996), “Yoksulluk ve Türkiye’ deki Boyutları”, DPT Uzmanlık Tezi, Yayın No: DPT: 2449, Ankara, s. 2.
3. TOSUNER, Özlem (2007), “Dünya Bankası ve Yoksullukla Mücadele”, Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
4. KABAŞ, Tolga (2009), “Gelişmekte Olan Ülkelerde Yoksulluğun Nedenleri ve Yoksullukla Mücadele Yolları”, Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
5. ÇABUK, Nimet (2003),” Güneydoğu Anadolu’da Yoksulluğun Sosyal Göstergeleri”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, 43(2):46-47.

Tablo Kaynaklar:

1. World Bank, 2004: 3 Global Economic Prospects 2010: 42
2. World Bank, World Development Report 2010, s. 378-379

Denetleyen: Meryem Melisa KAR