Kalın bağırsağın 150-180 cm’lik üst kısmı “kolon” ve 15-17 cm’lik alt kısmı ise “rektum” olarak adlandırılır. Kalın bağırsaktaki kolon ve rektum bölgelerinde görülen kansere ise kolorektal kanser (CRC) adı verilmektedir1,2,5.

Kolorektal kanser, Batı yarımkürede en çok görülen üçüncü ve dünya çapında kanser ölümlerinin en yüksek olduğu dördüncü kanser türüdür ve insidansı yaşla doğru orantılı olarak artmaktadır. Her yıl 945.000’den fazla insana CRC teşhisi konuluyor ve 495.000’den fazla hasta yaşamını yitiriyor. CRC genellikle sporadiktir: çevre ve yaşlılık etkisiyle meydana gelen bir kanser türüdür. Ancak tüm kolorektal kanserlerin %5’i otozomal dominant veya resesif kalıtsal tümör yatkınlıklarından kaynaklanır2,5.
Kalıtsal Kolorektal Kanser Tipleri
- Lynch Sendromu (HNPCC)
- Ailesel Adenomatöz Polipoz (FAP)
Lynch Sendromu
Lynch sendromu, kolorektal kanser ile ilişkili en yaygın kalıtsal sendromdur. Hatalı bir DNA MMR sistemine yol açan bir MMR (MissMatch Repair) geninin germ hattı mutasyonuyla tanımlanan genetik bir bozukluktur. Bu bozukluk, hücre bölünmesi esnasında meydana gelen DNA’daki “kodlama hatalarını” düzeltir. Dolayısıyla bu genler değiştirildiğinde veya mutasyona uğradığında, DNA’daki hatalar yerinde kalır. Bu da, kontrolsüz hücre büyümesiyle ve tümör oluşumuyla sonuçlanır. Bu nedenle Lynch sendromu, başta CRC olmak üzere bir dizi farklı kansere yatkınlık ile karakterize edilir. Lynch sendromuyla alakalı CRC, tüm CRC’lerin %3’ünü oluşturur3,4,9.
Bir ailede aşağıdaki özelliklerin tamamı mevcut ise klinik bir Lynch sendromu tanısı konur:
- Kolorektal kanserli veya HNPCC ile ilişkili diğer kanserli üç veya daha fazla akraba.
- En az iki ardışık nesli etkileyen kanser.
- Kanserli bir kişi diğer ikisinin birinci derece akrabası olma.
- 50 yaşın altında en az bir kanser vakası teşhis edilme.
Bununla beraber, HNPCC ile alakalı genlerinde mutasyona sahip olan bazı aileler, bu özelliklerin tümüne sahip olmadan test edilebilirler [3,4,9].
Ailesel Adenomatöz Polipoz
Ailesel adenomatöz polipoz (FAP), APC tümör baskılayıcı genin fonksiyonel kaybı sonucu ortaya çıkan otozomal baskın bir genetik bozukluktur. FAP kolorektal bölgede yüzden fazla adenomatöz polip gelişimi meydana getirir6,7.

Osteomlar, lipomlar, diş anormallikleri dermoid kistler ve duodenal adenomlar
gibi ekstrakolonik anormalliklerle de karakterize edilir. FAP hastaları erken yaşlarda kolon ve rektum bölgelerinde yüzlerce polip geliştirebilir. Polipler ortalama olarak 16 yaşına kadar ortaya çıkar ve kolon bölgesi cerrahi olarak dışarı çıkarılmazsa, kanser ortalama 39 yaşına kadar ortaya çıkar. Polipler, müdahaleye uğramazsa o kadar yoğun hale gelirler ki kolonoskopi veya sigmoidoskopi ile görüntüleme alındığında polip halısı gibi görünürler. Erken polipoz tedavisi yapılmayan bireylerde kolorektal kanser riski %100’ü bulur6,7.
Kolorektal Kanserlerin Belirtileri
- Dışkıda incelme veya kan görülmesi.
- İshal ya da kabızlık.
- Sebebi bilinmeyen kilo kaybı.
- Yorgunluk hissi ve güçsüzlük.
- Sık yaşanılan gaz sancıları ve karında dolgunluk hissi.
- Kusma ve mide krampları.
Yalnız başına bu belirtiler, CRC tanısı koymak için yetersizdir. Ancak belirtilerden herhangi birini ya da birkaçını taşıyan bireylerin çok geç olmadan hekimlere başvurması erken teşhis için büyük önem taşır8.
Kolorektal Kanserlerin Teşhisi
CRC türleri birçok kanser tipi gibi tümör gelişene kadar çok fazla belirti göstermeksizin ilerler. Dolayısıyla, aile geçmişinde CRC varsa yani genetik yatkınlık söz konusu ise veya yukardaki belirtiler görülüyor ise düzenli kontroller ile bireyin klinik takibinin yapılması büyük önem taşır. CRC varlığında oluşan polipler erken teşhis ile müdahale edilip alınmalıdır. Düzenli kontrollerin yanı sıra kanser teşhisi konulması için uygulanması gereken birtakım testler bulunmaktadır1,2,8.
Fiziki muayene ile öncelikle aile geçmişindeki kanser yatkınlıkları belirlenmeli, bağırsak düzensizliği ile beraber dışkıdaki değişiklikler kontrol edilmelidir. Son olarak rektal tuşe olarak adlandırılan muayene ile doktorun parmak yoluyla makatta incelemeler yapması, fiziki muayene yöntemleri arasındadır. Tam kan sayımı, dışkıda gizli kanın belirlenmesi gibi özel kan testleri de teşhis konulmasında büyük önem taşıyan yöntemlerdir1,2,8.
Ancak en etkili yöntemler rektosigmoidoskopi ve kolonoskopidir. Rektosigmoidoskopi yoluyla, anüs, rektum ve sigmoid kolon olarak adlandırılan, kalın bağırsağın son 60-70 cm’lik kısmı incelenmektedir. Rektosigmoidoskopi işlemi sayesinde poliplerin varlığı saptanmakta ve anormal doku bölgeleri incelenmektedir. Kolonoskopi, anüs yoluyla kalın bağırsağın iç dokularının incelenmesidir. Kolonoskopi, rektosigmoidoskopiden daha etkili bir yöntemdir çünkü kolonoskopide kalın bağırsağın bütün iç dokuları incelenebilmektedir. Aynı zamanda kolonoskopi esnasında biyopsi için doku örneği ve oluşan polipler vücuttan alınabilir. Ayrıca erken teşhis edilen ve ilerlememiş kanser vakalarında bu yöntem kullanılabilmektedir1,2,8.

Kolorektal Kanserlerin Tedavisi
Kolorektal kanserlerin, tüm evrelerinde temel tedavi yöntemi cerrahidir. Ancak tümörün yerleştiği bölgeye, büyüklüğüne, evresine ve kanserli hücrenin türüne göre cerrahi yöntemler değişiklik göstermektedir. Kemoterapi yani ilaç tedavisi ile tümörü küçültme yoluna gitme ve radyoterapi yani ışın tedavisi ile tümöre ışın göndererek gelişimini durdurma, en yaygın kullanılan yöntemler arasındadır. Ayrıca günümüzde oldukça yaygılaşan laparoskopi yöntemleri: tümörlü parçanın lokal ekzisyon yoluyla alınması ve gerekirse bağırsağın ya da rektumun tamamının rezeksiyon yoluyla alınması da başlıca tedavi yöntemleri arasındadır1,2,5.
Sonuç
Günümüzde tıp ve bilim dünyası çok hızlı gelişim göstermekte. Hastalıklarda kullanılan ilaçlar, tedavi yöntemleri gibi bireyin sağlığına kavuşması adına yapılan bütün süreçler hızla gelişim kaydetmekte. Bu sebepten ötürü aile geçmişinde kanser vakaları varsa ya da yazımızda bahsedilen belirtilere sahipseniz hemen hekiminize başvurmanız faydalı olacaktır çünkü gelişen dünyamızda, insanları artık hastalıklar değil ihmaller öldürüyor.
Kaynaklar:
- Levin B, Lieberman DA, McFarland B, Smith RA, Brooks D, Andrews KS, et al. Screening and surveillance for the early detection of colorectal cancer and adenomatous polyps, 2008: a joint guideline from the American Cancer Society, the US Multi-Society Task Force on Colorectal Cancer, and the American College of Radiology. CA Cancer J Clin 2008; 58: 130-60.
- Kuipers EJ, Rosch T, Bretthauer M. Colorectal cancer screening–optimizing current strategies and new directions. Nat Rev Clin Oncol 2013; 10: 130-42.
- Lynch HT, Snyder CL, Shaw TG, Heinen CD, Hitchins MP. Lynch sendromunun kilometre taşları: 1895-2015. Nat Rev Kanser . 2015. doi: 10.1038/nrc3878 [ PubMed ] [ CrossRef ] [ Google Akademik ]
- Moller P, Seppala TT, Bernstein I, et al. Cancer risk and survival in path_MMR carriers by gene and gender up to 75 years of age: a report from the Prospective Lynch Syndrome Database. Gut. Epub 2017 July 28. Google Scholar
- Jemal A, Thomas A, Murray T, Thun M. Cancer statistics, 2002. CA Cancer J Clin2002;52:23-47[Erratum, CA Cancer J Clin 2002;52:119, 181-2.]
- Aaltonen LA, Peltomaki P, Leach FS, et al. Clues to the pathogenesis of familial colorectal cancer. Science. 1993;260(5109):812–816. [PubMed] [Google Scholar]
- Bailey C.E., Hu C.Y., You Y.N., Bednarski B.K., Rodriguez-Bigas M.A., Skibber J.M., Cantor S.B., Chang G.J. Increasing disparities in the age-related incidences of colon and rectal cancers in the United States, 1975–2010. JAMA Surg. 2015;150:17–22. doi: 10.1001/jamasurg.2014.1756. [PMC free article] [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
- Mani, S. Mullainathan, E. Shafir, and J. Zhao, “Poverty impedes cognitive function,” Science, vol. 341, no. 6149, pp. 976–980, 2013.
- Lynch HT de la Chapelle A Hereditary colorectal cancer. N Engl J Med. 2003; 348: 919-932
Görsel Kaynaklar:
- https://www.ccalliance.org/colorectal-cancer-information/what-is-colorectal-cancer
- https://www.healthline.com/health/colorectal-cancer/colon-polyp-size-chart
- https://saglik.li/rektal-tuse-nedir/
Denetleyen: Ceren Nur ARICI