Oedipus Kompleksi

Mitolojiye göre, Antik Yunan’da Thebai şehrinin kralı Laios’un çocuğu olmaz ve derdini Apollon’a anlatır. Apollon “Bir erkek oğlun olacak ama ileride seni öldürecek, kraliçe yani annesiyle evlenecek ve herkes mutsuz olacak.” der. Kehanet gerçekleşir ve kraliçe hamile kalır. Bir erkek çocuk dünyaya getirir. Laios bebeği öldürtmek için emir verir fakat araya kraliçe Lakoste girer ve celladı bebeği öldürmemeye uzak bir yere götürerek ölüme terk etmeye ikna eder. Cellat bebeği ağaca asar ve ölüme terk eder. Yoldan geçen çobanlar bebeği kurtarır ve Korinthos Kralı Polybos’a götürürler. Kraliçe çocuğu olmadığı için bebeği büyütmeye karar verir. Asılı kaldığı ipin etkisiyle ayağı şişen ve delinen bebeğe ayağı delik anlamına gelen Oedipus adı verilir. Oedipus büyüyünce kralın gerçek babası olmadığını öğrenir ve gerçek ailesini bulmak için Apollon’a gider. Apollon kehaneti anlatınca babasını öldürmek istemeyen Oedipus uzaklara kaçmaya karar verir. Yolda çıkan bir çatışmada bilmeden öz babasını öldürür ve doğduğu şehre gider. Gelenlere bilmece sorarak cevabını bilmeyenleri öldüren Sphinx ile karşılaşır ve bilmeceyi doğru bilir. Sphinx de şehri affeder ve kendisini uçurumdan atarak intihar eder. Bu olay karşısında halk Oedipus’u kral ilan eder ve Oedipus annesi olduğunu bilmeden kraliçeyle evlenir. Bu duruma çok öfkelenen Tanrılar, kent üzerine felaketler yağdırır. Bu felaketlerin nedenini araştıran Oedipus, gerçeği öğrenir. Annesi Lakoste kendini öldürür, Oedipus da annesinin iğnesiyle gözlerini kör eder. Bu mitolojik hikâye zamanla Freud’un Oedipus kompleksi terimine isim olur.

Oedipus Kompleksi, çocuğun karşı cins ebeveyne karşı arzu duyması ve aynı cinsten ebeveyne karşı öfke ve kıskançlık duyması şeklinde tanımlanır. İlk kez Sigmund Freud tarafından psikoseksüsel gelişim aşamaları teorisinde bahsedilmiştir. Freud’a göre çocuklar, aynı cinsten ebeveynlerini, karşı cinsten ebeveynlerin dikkati ve sevgisi için rakip olarak görürler. Genellikle 3-6 yaş arası çocuklarda görülür [1][2].

Psikoseksüel Gelişim

Freud’a göre tüm çocuklar, psikoseksüel aşamalardan geçmektedir. Psikoseksüel gelişimin her aşaması vücudun belli bir bölümüyle ilgilidir ve olgunlaşan zevk duyumlarını içerir. Örneğin oral dönemde (doğumdan 18 aya kadar) ağız, anal dönemde (18 ay-3 yaş) dışkılama hazzın başlıca kaynaklarındandır [3].

Oedipus Kompleksi Nasıl Gelişir?

Freud tarafından 1899’da Rüyaların Yorumlanması adlı çalışmasında tanıtılan Oedipus Kompleksi, bir çocuğun anatomik cinsiyet farklılıklarının farkına vardığı bir dönem olan fallik dönemde rekabet, kıskançlık ve kızgınlıkla birlikte ortaya çıkar. Çocuk annesine cinsel olarak bağlı hisseder. Kıskançlık, annenin ilgisi ve sevgisinin nesnesi olan babaya yöneliktir. Teoriye göre, babaya yönelik düşmanca duygular, anneyi arzulamanın cezası olarak hadım edilme korkusuna neden olur. Bu korkuyla baş edebilmek için erkek çocuk babasıyla özdeşleşmeye, babasının tutum ve değerlerini benimsemeye başlar. Başka bir değişle babasını “rakip” olarak değil “rol model” olarak görmeye, babayı ortadan kaldırsa bile yerine yeni bir baba geleceğini, babanın sadece figür olduğunu düşünmeye başlar.  Çocuk bu özdeşleşme yoluyla psikoseksüel gelişimin fallik aşamasını çözer ve bir dizi ahlak ve değeri içeren süperegoyu geliştirir [4].

Sonuç

Freud’un teorisi kendi zamanında tartışıldığı gibi günümüzde de yaygın olarak tartışılmakta ve eleştirilmektedir. İlerleyen dönemde ebeveyn ve çocuk bağını tanımlamak için başka teoriler ortaya çıkmıştır. Günümüzde genellikle bağlanma teorisi ve benzeri diğer teoriler, çocukların bağlanma davranışlarını açıklamak konusunda Oedipus Kompleksi’ne daha sık tercih edilmektedir.

Kaynaklar:

  1. Gürel, E., & Muter, C. (2007). Psikomitolojik terimler: Psikoloji literatüründe mitolojinin kullanılması, sayfa 555,556 https://earsiv.anadolu.edu.tr/xmlui/handle/11421/408
  2. COŞKUN, B. C. Mitolojik Bir Sahne Olarak Thebai. MASROP E-Dergi, 17(2), 1-13. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/3495310
  3. Celiloğlu, Ö. G. B. (2022). Cinsel Gelişimde Freud’un Psiko-seksüel Gelişim Aşamaları ve Cinsel Eğitim. Contemporary Trends in Education Sciences, sayfa 287,288,289 https://www.insackongre.com/_files/ugd/e42d97_1f0a4482889243d5a98e83dc2f255772.pdf#page=285
  4. Özşahin, S. (2019). Bir Freud Masalı: Çocuk Masumluğu. Yaşam Becerileri Psikoloji Dergisi, 3(6), 132-134  https://dergipark.org.tr/tr/pub/ybpd/issue/48522/592021

Denetleyen: Beril GÜREL

Yorum bırakın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir