Psikoz

Psikoz, gerçek ile gerçek olmayanı ayırt etmekte zorluk yaşama durumu olarak tanımlanır. Bu durumun belirtileri arasında sanrılar ve halüsinasyonlar gibi özellikler bulunabilir. Ayrıca, anlamsız konuşma ve duruma uygun olmayan davranışlar gibi ek belirtiler de ortaya çıkabilir. Uyku problemleri, sosyal izolasyon, motivasyon eksikliği ve günlük aktiviteleri yerine getirme güçlükleri de bu durumla ilişkilendirilir. Psikoz, ciddi olumsuz sonuçlara yol açabilen zihinsel bir hastalığın belirtisi olabilir1. Psikoz belirtileri gösteren bir kişiye ‘psikotik’ tanısı konulur.

Psikozun, birçok psikiyatrik olgu gibi, birden fazla nedeni bulunmaktadır2. Bu nedenler arasında şizofreni veya şizoaffektif bozukluk, bipolar bozukluk, duygusal mahrumiyet ve nadir durumlarda majör depresyon (psikotik depresyon) gibi ruh sağlığı sorunları yer alır. Diğer olası nedenler arasında travma, uyku eksikliği, bazı tıbbi koşullar, belirli ilaçlar ve alkol, esrar, halüsinojenler ve uyarıcılar gibi maddeler bulunur3. Postpartum psikoz olarak adlandırılan bir türü, doğum sonrasında ortaya çıkabilir4. Bu olgunun arkasındaki nörotransmiter olan dopaminin önemli bir rol oynadığına inanılmaktadır5,6. Akut psikoz, psikiyatrik bir durumdan kaynaklanıyorsa, birincil olarak kabul edilir ve tıbbi bir durum veya ilaçlar nedeniyle ortaya çıkıyorsa ikincil olarak kabul edilir7. Ruh sağlığı koşulunun teşhisi, diğer potansiyel nedenlerin dışlanmasıyla yapılır ve bu amaçla merkezi sinir sistemi hastalıkları, toksinler veya diğer sağlık sorunlarının varlığını kontrol etmek için testler yapılabilir8.

Bir kişide psikoz belirtileriyle ruh sağlığı sorunu teşhisi koymadan önce, diğer potansiyel nedenlerin dışlanması gerekmektedir9. İlk değerlendirme, bir sağlık profesyoneli tarafından kapsamlı bir tarih alımı ve fiziksel muayene içerir. Maddelerin kullanımı, ilaç etkileşimleri, toksin maruziyeti, cerrahi komplikasyonlar veya diğer tıbbi sorunların varlığı dışlanmalıdır.

Ayrıca, deliryum durumunun göz ardı edilmesi gerekir. Bu durum, görsel halüsinasyonlar, ani başlangıç ve bilinç düzeyinde dalgalanmalar gibi belirtilerle tanınır ve altında yatan tıbbi sebepleri işaret edebilir10. Psikozla ilişkilendirilen tıbbi nedenlerin dışlanması için aşağıdaki kan testleri yapılır:

-Hipotiroidizm veya hipertiroidizmi dışlamak için tiroit uyarıcı hormon ölçümleri,

-Metabolik bozuklukları dışlamak için temel elektrolitler ve serum kalsiyum düzeyi kontrolü,

-Sistemik enfeksiyonları veya kronik hastalıkları dışlamak için tam kan sayımı ve eritrosit sedimantasyon hızı (ESR) testi,

-Frengi veya HIV enfeksiyonu dışlamak için serolojik testler.

Diğer tetikler ise şunları içermektedir:

-Epilepsiyi dışlamak için elektroensefalografi (EEG),

-Beyin lezyonlarını dışlamak için başın manyetik rezonans görüntüleme (MRI) veya bilgisayarlı tomografi (CT) taraması.

Psikozun tedavisi, spesifik teşhisin (örneğin şizofreni, bipolar bozukluk veya madde zehirlemesi gibi) türüne bağlı olarak şekillenir. Birçok psikotik bozukluğun başlangıç tedavisi, antipsikotik ilaçlardır11 ve bu ilaçlar, psikozun pozitif belirtilerini genellikle yaklaşık 7 ila 14 gün içinde azaltabilirler. Gençler veya ergenler için tedavi seçenekleri, ilaçlar, psikolojik müdahaleler ve sosyal müdahaleleri içerebilir12.

Bu konu ilginizi çektiyse Hellblade oyunu ve Böcek (2006) filmine bakabilirsiniz.

Kaynaklar:

  1. Arciniegas DB (June 2015). “Psychosis”Continuum21(3 Behavioral Neurology and Neuropsychiatry): 715–736. doi:1212/01.CON.0000466662.89908.e7PMC 4455840PMID 26039850.
  2. Radua J, Ramella-Cravaro V, Ioannidis JP, Reichenberg A, Phiphopthatsanee N, Amir T, et al. (February 2018). “What causes psychosis? An umbrella review of risk and protective factors”World Psychiatry17(1): 49–66. doi:1002/wps.20490PMC 5775150PMID 29352556.
  3. Griswold KS, Del Regno PA, Berger RC (June 2015). “Recognition and Differential Diagnosis of Psychosis in Primary Care”. American Family Physician. 91 (12): 856–863. PMID 26131945. Erişim: 2023-09-05
  4. Davies W (June 2017). “Understanding the pathophysiology of postpartum psychosis: Challenges and new approaches”World Journal of Psychiatry7(2): 77–88. doi:5498/wjp.v7.i2.77PMC 5491479PMID 28713685.
  5. Stahl SM (June 2018). “Beyond the dopamine hypothesis of schizophrenia to three neural networks of psychosis: dopamine, serotonin, and glutamate”CNS Spectrums23(3): 187–191. doi:1017/S1092852918001013PMID 29954475S2CID 49599226.
  6. Grace AA (August 2016). “Dysregulation of the dopamine system in the pathophysiology of schizophrenia and depression”Nature Reviews. Neuroscience17(8): 524–532. doi:1038/nrn.2016.57PMC 5166560PMID 27256556.
  7. riswold KS, Del Regno PA, Berger RC (June 2015). “Recognition and Differential Diagnosis of Psychosis in Primary Care”. American Family Physician91(12): 856–863. PMID 26131945.
  8. Foster NL (2011). The American Psychiatric Publishing Textbook of Geriatric Neuropsychiatry. American Psychiatric Pub. p. 523. ISBN978-1-58562-952-7. Erişim 2023-09-06
  9. Freudenreich O (3 December 2012). “Differential Diagnosis of Psychotic Symptoms: Medical “Mimics””. Psychiatric Times. UBM Medica. Erişim: 2023-09-06.
  10. Nordqvist C (August 8, 2016). “What Is Schizoaffective Disorder? What Causes Schizoaffective Disorder?”Medical News Today. Erişim: 2023-09-07
  11. National Collaborating Centre for Mental Health (12 February 2014). “Schizophrenia: Full national clinical guideline on core interventions in primary and secondary care”. Erişim: 2023-09-07.
  12. Datta SS, Daruvala R, Kumar A, et al. (Cochrane Schizophrenia Group) (July 2020). “Psychological interventions for psychosis in adolescents”The Cochrane Database of Systematic Reviews7(7): CD009533. doi:1002/14651858.CD009533.pub2PMC 7388907PMID 32633858.

Denetleyen: Elif BÖCÜ

Yorum bırakın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir