Folik Asit ve Sağlıklı Gebelik

Hamilelik, her kadının yaşamındaki en önemli dönemlerden biridir ve sağlıklı bir hamilelik geçirmek, büyük bir öneme sahiptir. Bu süreçte, folik asit kullanımı anne ve bebeğin sağlığını desteklemek için kritik bir rol oynar. Folat, B grubu vitamin ailesinin bir parçası olan B9 vitamini olarak bilinir ve suyla çözünebilen bir yapıdır. Folat, ilk olarak ıspanakta keşfedilmiştir ve ıspanak yapraklarında bol miktarda bulunduğu bilinmektedir. DNA sentezi ve onarımı için hayati bir önem taşımaktadır. Folat ve folik asit aynı şeyler değildir ve karıştırılmamalıdır. Folat, doğal olarak birçok yiyecekte (yeşil yapraklı sebzeler, mercimek, fasulye, portakal suyu, tahıl ürünleri) bulunur ve vücut için önemlidir. Folik asit ise vitamin oksidasyonu ile oluşturulan bir form olmakla birlikte besin zenginleştirme ve desteklerinde kullanılır. Eksikliği durumunda megaloblastik anemi (Kırmızı kan hücrelerinin anormal büyüdüğü bir anemi türüdür.) ve fetal nöral tüp defekti (NTD) gibi önemli sorunlara yol açabilir. Bunun yanı sıra; kardiyovasküler hastalıklar, kanser ve bilişsel yetenekler üzerinde de olumsuz etkileri olduğu bilinmektedir [1,2,3].

Şekil 1: Folik asitin kimyasal yapısı gösterilmektedir [1].

Folik Asit ve Nöral Tüp Defekti

Nöral tüp, beyin ve omuriliğin gelişiminin temel noktası olup fetal yaşamın ilk dört haftasında meydana gelir. Bazı çevresel faktörler ya da neden olduğu kesin bilinmeyen durumlarda, nöral tüp tam olarak oluşamayabilir. Bu tür durumlar, nöral tüp defektleri (NTD) olarak adlandırılır ve sinir sistemi üzerinde etkili olan ciddi doğumsal anomalilere (anensefali, ensefalosel, meningosel, miyelosel, spina bifida) yol açabilirler. Bu NTD’ler, bebeklerde ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir ve ömür boyu etkiler bırakabilir. Gebelik öncesi/sırasındaki serum folat düzeyleri NTD ile ilişkilidir çünkü folat;  tek karbon metabolizmasını düzenleyen ve nöral tüp kapanması, metilasyon tepkimeleri gibi biyosentetik süreçlerde önemli rol oynayan bir vitamindir. 1991 yılında MRC Vitamin Araştırma Çalışma Grubu tarafından yapılan çalışmada, folatın gebelik öncesi ve hamileliğin erken döneminde alınmasının NTD oluşumunu önlediği bildirilmiştir. Bu nedenle, gebelik döneminde sağlıklı bir yaşam tarzını benimsemek ve folik asit gibi koruyucu takviyeler almak son derece önemlidir [2,4,5].

Gebelik ve Folik Asit

Folat, tek karbon metabolizmasında kritik bir kofaktör olarak görev alır ve bu nedenle hücre bölünmesi, doku büyümesi, nükleotid biyosentezi, amino asit metabolizması ve birçok metilasyon reaksiyonu için hayati öneme sahiptir. Bu sebeple, gebelik ve fetal gelişim süreçlerinde son derece önemli bir rol oynar. Folat ihtiyacının sadece diyetle karşılanması pek mümkün olmadığından dünya genelinde gebelere folik asit takviyesi önerilmektedir. Folat, fetal beynin gelişimi için temel bir besin olarak kabul edilir çünkü nöronal hücrelerin çoğalması, büyümesi ve nörotransmitterlerin sentezi gibi süreçlerde önemli bir rol oynar. DSÖ, her kadına gebelik öncesinde ve gebelik boyunca NTD ve anemi gibi sağlık sorunlarını önlemek amacıyla 400 mcg/gün veya haftada bir kez 2800 mcg folik asit takviyesi ve folik asit bakımından zengin besinlerini tüketmelerini önermektedir. Planlanan bir gebelik durumunda, gebelik öncesinde folik asit takviyesine başlamanın (günde 400 mcg) ve birinci trimester boyunca devam etmenin önemli olduğu vurgulanmaktadır. Bu desteğe gebelikten 2.5-3.5 ay önce başlamanın gerekliliği bilinmektedir. Ayrıca erkeklerde, folat eksikliği sperm sayısının azalmasıyla ve kalitesinin düşmesiyle ilişkilendirildiği rapor edilmiştir [2,3].

Şekil 2: Besinlerin yenilebilen 100 gram miktarındaki folat içeriği gösterilmektedir [2].

Folik Asit Yetersizliğinde Erken Teşhis

  1. Alfa-fetoprotein: Alfa-fetoprotein (AFP), hamilelik sırasında embriyoya bağlı bir kesede ve fetal karaciğerde üretilen bir plazma proteini olarak bilinir. Bu protein, hamileliğin 12. ve 20. haftalarında NTD taraması için kullanılır. Hamile bir kadının kanındaki serumda alfa-fetoprotein seviyesi yüksekse NTD oluşma riski artabilir. Bu nedenle; AFP seviyeleri yüksek tespit edilen hamileler için fetal ultrasonografi, ara sıra amniyotik sıvı AFP testleri, tümör taramaları gibi ek testler gerekebilir [1].
  2. Ultrason Taraması: NTD’yi doğum öncesi tespit etmek için kullanılan en yaygın yöntem ultrason taramasıdır. Neredeyse %100 hassasiyet ile anensefaliyi tespit edebiliyorken yaklaşık %60 gibi düşük bir oranda ise spina bifida için hassasiyet sağlamaktadır. Genel başarı oranı ise hemen hemen %80’dir [1].

Sonuç olarak; folik asit, gebelik döneminde anne ve bebek sağlığı için oldukça kritik bir rol oynar. Folik asit eksikliği, NTD gibi ciddi sorunlara yol açabilir. Bu nedenle, gebelik öncesi ve sırasında folik asit takviyesi mutlaka önerilmektedir. Ayrıca, alfa-fetoprotein seviyeleri ve ultrason taramaları gibi yöntemlerle nöral tüp defektleri erken teşhis edilebilir ve gerekli müdahaleler yapılabilir [2].

Kaynaklar:

  1. Miray, A. K. S. U., & BİLGİN, M. G. (2022). FOLİK ASİT VE HAYATIMIZDAKİ YERİ. İstanbul Rumeli Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi1(1), 66-77. Retrieved October 5, 2023, from https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/3092319 (Giriş,Erken Teşhis)
  2. Tagun, D. A. Y. I., & Pekcan, G. (2019). GEBELERDE FOLİK ASİT DESTEĞİ VE GÜNCEL YAKLAŞIMLAR. Food and Health5(2), 128-138. Retrieved October 5, 2023, from http://jfhs.scientificwebjournals.com/en/download/article-file/610331 (Giriş;Folik Asit ve Nöral Tüp Defekti,Gebelik ve Folik Asit;Sonuç)
  3. McNulty, H., Rollins, M., Cassidy, T., Caffrey, A., Marshall, B., Dornan, J., … & Pentieva, K. (2019). Effect of continued folic acid supplementation beyond the first trimester of pregnancy on cognitive performance in the child: a follow-up study from a randomized controlled trial (FASSTT Offspring Trial). BMC medicine17(1), 1-11. Retrieved October 5, 2023, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6823954/ (Background)
  4. KARTAL, F. K. B. M. (2022). Gebe Kadınlarda Demir İlacı ve Folik Asit Kullanım Durumu ve Etkileyen Faktörler. SOCIAL MENTALITY AND RESEARCHER THINKERS JOURNAL (SMART JOURNAL)5(18), 635-642. Retrieved October 5, 2023, from https://smartofjournal.com/files/smartjournal/1464475434_02_5.18_ID259_Kabalc%C4%B1o%C4%9Flu%20Bucak&Kartal_635-642.pdf (Giriş)
  5. Chitayat, D., Matsui, D., Amitai, Y., Kennedy, D., Vohra, S., Rieder, M., & Koren, G. (2016). Folic acid supplementation for pregnant women and those planning pregnancy: 2015 update. The Journal of Clinical Pharmacology56(2), 170-175. Retrieved October 5, 2023, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4738404/ (Introduction)

Görsel Kaynaklar:

  1. Yüksekdağ, Z. (2013). Folat eksikliği ve probiyotikler. Nevşehir Bilim ve Teknoloji Dergisi2(2), 21-36. Retrieved October 5, 2023, from https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/184780
  2. Tagun, D. A. Y. I., & Pekcan, G. (2019). GEBELERDE FOLİK ASİT DESTEĞİ VE GÜNCEL YAKLAŞIMLAR. Food and Health5(2), 128-138. Retrieved October 5, 2023, from http://jfhs.scientificwebjournals.com/en/download/article-file/610331

Denetleyen:Ayşenur DURU

Yorum bırakın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir