Kemik İliği Kanseri: Multipl Miyeloma Genel Bakış

Multipl miyelom (MM), kemik iliği içerisinde kötü huylu plazma hücrelerinin birikmesi durumudur. Ender rastlanan bir hastalık olmasına rağmen Non-Hodgkin lenfomadan sonra en sık görülen ikinci hematolojik kanser türüdür. Genellikle anemi, kemik iliği yetmezliği, böbrek yetmezliği, kemik ağrıları, patolojik kırıklar ve yüksek kalsiyum seviyelerine bağlı olarak vücudun farklı bölgelerinde hasara yol açabilen bir hastalıktır. Tüm kanserlerin yalnızca %1.6’lık kısmını oluşturur. Genellikle hiçbir belirti göstermeyen bir kanser öncüsü olan monoklonal gamopatiden kaynaklanmaktadır. MGUS (monoclonal gammopathy of undetermined significance) vakalarının her yıl sadece %1’i multipl miyeloma olarak ilerler [1,2,3].

MM’li hastaların plazma hücrelerinin %90’ında genetik anormallikler bulunur. Bu anormalliklere sahip hücreler tarafından üretilen anormal monoklonal protein (M protein) varlığı çoğu vakada protein elektroforezi testi ile belirlenebilir. M protein, hastaların yarısında IgG tipinde, %20’sinde IgA tipinde ve yine %20’sinde hafif zincir olarak bulunabilir. Dolayısıyla, M protein, MM tanısını koymak ve hastalığın takibi için oldukça önemlidir [1-4].

Şekil 1: Normal plazma hücreleri ile multiple miyelom hücreleri arasındaki fark resmedilmiştir. Normal plazma hücreleri vücudumuzu mikroplardan ve zararlı maddelerden korur. Miyelom hücreleri ise M proteinleri üretir (anormal plazma hücreleri).

Klinik Bulgular

Miyelom hücreleri, hızla çoğalan anormal yapıdaki plazma hücreleridir. Bu miyelom hücrelerinin etkilerine bağlı olarak da multipl miyelom belirtileri gelişmektedir [4]. Multipl miyelomun klinik bulgularında en sık gözlenen belirtilerden birkaçı şunlardır:

  • Kemik ağrısı: MM hastalarında en sık görülen belirti ağrıdır. Bu ağrılar sırt, bel ve göğüs bölgesini etkiler. Ağrılar hareketle artar ve yerel bir kemik kırığını işaret edebilir. Kemik kırıkları özellikle kafatası, klavikula (köprücük kemiği), göğüs kemiği ve kaburgalarda hissedilebilir. Bu nedenle, kemik lezyonlarını tespit etmek için direkt röntgen önerilir [2].
  • Böbrek yetmezliği: Hastaların yaklaşık %25’inde miyeloma bağlı böbrek sorunları görülebilir. Bu sorunlar özellikle hafif zincir adı verilen proteinlerin böbreklerden atılmasına bağlı olarak akut böbrek yetmezliği şeklinde ortaya çıkabilir. Bunun nedenleri arasında yüksek kalsiyum, ürik asit artışı, amiloid plaklar, enfeksiyonlar, miyelom hücrelerinin böbreklere sızması ve su kaybı bulunabilir [2].
  • Anemi ve diğer hematolojik bulgular: MM hastalarının %80’inde anemi görülür, ancak bu anemi genellikle normositik-normokromik özelliktedir, yani kırmızı kan hücrelerinin boyutu ve hemoglobin miktarı normaldir. Nötropeni ve trombositopeni gibi kan hücresi düşüklükleri nadiren tanı anında bulunur. Trombosit sayısı normal olsa bile, hastalar M proteinler nedeniyle kanama riski taşıyabilirler. Ayrıca M proteinler bazen özel türde proteinlere dönüşerek farklı semptomlara yol açabilirler [2].
Şekil 2: Multipl miyeloma ait çoklu kemik lezyonları sarı oklar ile gösterilmiştir.

Tanı

Kemik iliğindeki plazma hücresinin %10’dan fazla olması, litik kemik lezyonlarının varlığı ve kan serumunda veya idrarda M-komponentin (MM ve benzeri hastalıklarda görülen anormal olarak yüksek seviyelerdeki özel bir protein veya antikordur. Hastalığın teşhisi için oldukça önemlidir) bulunması, miyelomanın üç temel belirtisini oluşturur. Ayrıca, multipl miyelomlu hastalarda tanı için genellikle bütün vücut MR görüntüleme veya PET/CT (Pozitron Emisyon Tomografi/Bilgisayarlı Tomografi) kullanımı tercih edilmektedir. Ancak, kemik lezyonlarını teşhis etmek ve kesin tanı koymak için iskelet sistemi radyografik taraması yöntemi en önemli adımlardan birisidir. Hastalarda kesin tanı için kemik iliği biyopsisi en önemli yöntemdir [1,2].

Şekil 3: Multipl miyelom tanı kriterleri (üçü de bulunmalıdır).

Tedavi

Multiple miyelom için bilinen net bir tedavi yoktur ancak tedavide temel yaklaşım kemoterapidir. Yeni teşhis konulan hastalarda, kemoterapiye ek olarak zolendronik asit gibi bifosfonatların kullanılması artık rutin bir hal almıştır. Zolendronik asit, kemik erimesini kontrol etmenin yanı sıra kanserle mücadelede de etkilidir. Bu kullanım, kalsiyum yüksekliği, patolojik kırıklar ve omurilik sıkışmasının riskini önemli ölçüde azaltır. Kemoterapi tedavisinin yanı sıra, belirli birkaç tedavi yöntemi daha bulunmaktadır. Aşağıda, kemoterapi de dahil olmak üzere önemli birkaç tedavi yöntemi kısaca açıklanmıştır [1,4].

  • Kemoterapi: Steroidler ile birlikte kemoterapi, yeni teşhis konmuş hastalarda temel tedavi yöntemidir. Son 10-15 yılda, talidomid, lenalidomid ve bortezomib gibi birçok yeni ilaç tedavisi geliştirilmiştir. Bu ilaçların bazı yan etkileri arasında tromboembolik olaylar ve periferik nöropati bulunur. Tedaviye verilen yanıtlar genellikle olumlu olup, bazı hastalar tam iyileşme yaşar. Ancak, unutulmaması gereken bir nokta, tüm hastaların sonunda tekrar nüksetme riski taşıdığıdır [5].
  • Otolog kök hücre nakli: Otolog kök hücre desteği, hastanın kendi kanından elde edilen kök hücrelerin tedavi amaçlı olarak geri verilmesine dayanır. Birçok hematolog, 70 yaşına kadar olan hastaların, önce kemoterapi ile tümörün küçültülmesi ve daha sonra otolog nakle geçmesi gibi otolog nakil için uygun olduğunu değerlendirmektedir. İkinci otolog nakiller de sıkça başarılı bir şekilde gerçekleştirilebilir [4,5].
  • Allojenik kök hücre nakli: Bu tedavi, hastanın kendi kök hücrelerinin kullanılması yerine başka bir donörden alınan kök hücrelerin kullanılması yöntemidir. Bu tedavi yaklaşımında önemli olan nokta ise allograft (bağışıklık sistemi uyumu) durumu uygun olan hastalarda gerçekleşmesidir. Bu tedavide yanıt oranları yüksektir fakat nüksetme oranı yaygındır [5].

Kaynaklar:

  1. Okay, E., & Özkan, K. (2020). Multiple miyelomda kemik tutulumunun tanı ve tedavisi. Boğaziçi Medical Journal7(2), 70-74. Retrieved August 24, 2023, from https://jag.journalagent.com/bmj/pdfs/BMJ-65365-REVIEW-OKAY.pdf (Tanım ve Epidemiyoloji, Tanı, Multipl Myelom Tedavisi)
  2. ÜNDAR, L. Multipl Miyelom: Tanı. Retrieved August 24, 2023, from https://www.thd.org.tr/thdData/Books/399/multipl-miyelom-tani-levent-undar.pdf (Giriş, Kemik ağrısı, Böbrek yetmezliği, Anemi ve diğer hematolojik bulgular, Tanı)
  3. Minnie, S. A., & Hill, G. R. (2020). Immunotherapy of multiple myeloma. The Journal of clinical investigation130(4), 1565-1575. Retrieved August 24, 2023, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7108923/ (Introduction)
  4. ARAT, M. (2020). Multipl Miyelom Nedir? Multipl Miyelom Belirtileri. Retrieved August 25, 2023, from https://www.florence.com.tr/multipl-miyelom (Multiple Myelom Tanısı Nasıl Konulur, Multiple Myelom Belirtileri Nelerdir, Multiple Myelom Tedavi Yöntemleri Nelerdir)
  5. Firth, J. (2019). Haematology: multiple myeloma. Clinical Medicine19(1), 58-60. Retrieved August 25, 2023, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6399642/ (Chemotherapy, Autologous stem-cell transplantation, Allogeneic stem-cell transplantation)

Görsel Kaynaklar:

  1. ÖZDOĞAN, M. Multipl Myelom nedir? Belirtileri nelerdir? Nasıl tedavi edilir? Retrieved August 24, 2023. https://www.drozdogan.com/multipl-miyelom-nedir-belirtileri-nelerdir-nasil-tedavi-edilir/
  2. ÜNDAR, L. Multipl Miyelom: Tanı. Retrieved August 24, 2023, from https://www.thd.org.tr/thdData/Books/399/multipl-miyelom-tani-levent-undar.pdf

 Denetleyen: Elif BÖCÜ

Yorum bırakın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir