Dünya genelindeki insanların yaklaşık 235 milyonu astım hastalığı ile mücadele etmektedir1. Çocukların ise yaklaşık %10’unda görülen astım hastalığı, yaygın ve kronik bir hastalıktır. İlaç tedavilerine rağmen tamamen kontrol altına alınamayan bir hastalık olan astım, yüksek semptomları sebebiyle çocuklar için zorlayıcı bir hastalıktır2. Ayrıca çocukluk çağında ortaya çıkan astım hastalığı, çocukluk boyunca farklı semptomlar ve çeşitlilikler gösterebilen bir hastalıktır3.
Hastalığı Etkileyen Faktörler
Çocuklarda görülen astım hastalığının risk faktörleri genel olarak şu şekilde sıralanabilir3:
- Genetik risk faktörleri: Astım hastalığının genetiği tam olarak çözülmemiş olmasına rağmen, yapılan son araştırmalarda çoklu genlerin astıma etki ettiği anlaşılmıştır. Örneğin 9p24 kromozomu üzerindeki IL33 geni ve 6p21 kromozomu üzerindeki HLA-DR/DQ geni astımı etkileyen iki farklı gendir.
- Çevresel risk faktörleri: Gebelik döneminde annenin sigara içmesi, yüksek şeker içeren besinler tüketmesi, yanlış diyet uygulaması ileriki dönemde çocukta astım gelişimini arttıran faktörler arasındadır.
- Doğuma bağlı risk faktörleri: Prematüre doğan çocukların astım hastalığı geliştirme oranı normal doğan çocuklara göre daha fazladır. Ayrıca sezaryen doğum da astım riskini arttıran faktörler arasındadır.
- Cinsiyet: Erkek çocukların aynı koşullardaki kız çocuklarına göre astım geliştirme oranlarının daha yüksek olduğu tespit edilmiştir.
- Kalıtsal faktörler: Hem annede hem babada bulunan astım hastalığı çocuğun astım geliştirme riskini arttıran bir faktördür.
- İlaç kullanımı: Kesin sonuçlar olmamasına rağmen bebeklik döneminde kullanılan antibiyotik ve ateş düşürücü ilaçların çocukluk çağı astım riskini arttırdığı düşünülmektedir.
Astım Mekanizması
Astım genellikle hırıltı, göğüs sıkışması, öksürük ve nefes darlığı şeklinde görülen bir hastalıktır4. Astım hastalığının tedavisi genel olarak astım kontrolünü sağlamak ve alevlenmesini önlemek üzere kurulmuştur ve hava yolu inflamasyonuna yöneliktir5.
Th0: saf T hücresi, Th2: yardımcı T hücresi 2, Th17: yardımcı T hücresi 17, NKT hücreleri: doğal öldürücü T hücreleri (Natural Killer T cells), IL: interlökin, ILC2: doğal lenfoid hücre, B hücresi: Bazofil, TSLP: timik stromal lenfopoietin, lgE: immünoglobulun E, DC: dentritik hücre[5].
Tedavi
Çocuklarda alevlendirmeyi azaltmak ve astımı kontrol altına almak için genellikle ilaç tedavisine başvurulur. Bu ilaçların dozları, maliyetleri ve hangi atak durumunda kullanıldıkları farklılık gösterse de örnek olarak, lökorien modifiye edici ilaçlar, teofilin, inhaler, kısa etkili inhaler β2-agonistler ve sistemik steroidler gibi kontrol ediciler kullanılır6,7.
İlaç tedavisinin yanı sıra aile-hasta-doktor ilişkisi de kuvvetli bir şekilde kurulmalıdır. Çocuğun atak sıklığı, şiddeti; gösterdiği semptomlar düzenli şekilde kontrol altında tutulmalıdır. Elde edilen bu verilere göre ilaç kullanım sıklığı, ilaç dozu, gün içinde ilacın kullanılacağı zaman dilimi belirlenmektedir. Örneğin kısa etkili β2-agonistlerin gece kullanımının semptomları azalttığı tespit edilmiştir6,7.
Ayrıca tedavinin uygulanması için belirli kriterler vardır, bunlar6,7:
- Hastanın daha önce bir tedavi alıp almadığı tespit edilmelidir.
- Hastanın yaşı belirleyici bir faktördür. 5 yaş altı ve 5 yaş üstü hastalara uygulanacak tedavi yöntemi farklı olacaktır.
-
5 yaş altı çocuklarda astım tedavisi:
Bu gruptaki çocukların astım semptomları çoğunlukla kendiliğinden düzelmektedir bu sebeple ilk olarak gerekirse rahatlatma adına bir tedavi uygulanır. Hastalığın ilerlediği tespit edilirse kontrol sağlayıcı tedaviler uygulamaya başlanır.
-
5 yaş üstü çocuklarda astım tedavisi:
5 yaş altına nazaran daha yüksek dozlu tedaviler uygulanır ve oral steroid tedavisi uygulanabilir.
Kaynaklar:
- Global Asthma Report. The Global Asthma Report. Auckland, New Zealand 92 (2018).
- Ferrante, G. et al. Pharmacogenomics: A Step forward Precision Medicine in Childhood Asthma. Genes vol. 13 Preprint at https://doi.org/10.3390/genes13040599 (2022).
- Trivedi, M. & Denton, E. Asthma in children and adults—what are the differences and what can they tell us about asthma? Frontiers in Pediatrics vol. 7 Preprint at https://doi.org/10.3389/fped.2019.00256 (2019).
- Nucera, E., Rizzi, A., Agrosì, C., Lohmeyer, F. M. & Inchingolo, R. Lung Function Tests, Quality of Life and Telemedicine: Three Windows on the Multifaceted World of Asthma in Adolescents. Children vol. 9 Preprint at https://doi.org/10.3390/children9040476 (2022).
- Alizadeh Bahmani, A. H., Abdel-Aziz, M. I., Maitland-van der Zee, A. H. & Vijverberg, S. J. H. Recent advances in the treatment of childhood asthma: a clinical pharmacology perspective. Expert Review of Clinical Pharmacology vol. 15 Preprint at https://doi.org/10.1080/17512433.2022.2131537 (2022).
- Doniec, Z., Woźniak, M., Woźniak, K., Sybilski, A. J. & Mastalerz-Migas, A. Childhood asthma – how to recognize and treat? Alergoprofil 17, (2021).
- https://toraks.org.tr/site/sf/books/pre_migration/1589a3507196f4a41f7e5ad07c1acbdb7a05f544a33548cf8c751bef272635ad.pdf
Görsel Kaynaklar:
- Alizadeh Bahmani, A. H., Abdel-Aziz, M. I., Maitland-van der Zee, A. H. & Vijverberg, S. J. H. Recent advances in the treatment of childhood asthma: a clinical pharmacology perspective. Expert Review of Clinical Pharmacology vol. 15 Preprint at https://doi.org/10.1080/17512433.2022.2131537 (2022).
Denetleyen: Beril GÜREL
