Hiç hayvanları uyurken izleme fırsatınız oldu mu? Hayvanların rüya gördüğüne dair kesin bir kanıt olmamakla birlikte, bazı hayvanlarda rüya gibi davranışlar gözlemlenmiştir. Rüya görüp görmediklerini onlara soramasak da bazı gözlemlemeler hayvanların da rüya gördüklerine dair bilgiler sunmaktadır. Mesela köpeklerin rüya görürken hırlama, titreme, kuyruk sallama ve pati hareketi yaptığını gözlemlenmiştir [1].
Rüya görmek bir beyin aktivitesidir. Bu süre zarfında vücudun hareketini kontrol eden beyin hücreleri de aktiftir fakat beyin hücrelerinden motor sisteme sinyaller gelmediği için vücut hareket etmez. İnsanlarda rüya, çoğu memelinin de deneyimlediği REM (hızlı göz hareketi) uykusunda gerçekleşir. İnsanların rüya gördüklerini anlamak için uyku sırasındaki hareketlerini gözlemlemek tek yol değildir. Beyin hücrelerinin kimyasal ve elektriksel etkinliklerine bakılarak da bunlar anlaşılabilir [1].
Hayvanların da rüya görmesi hakkındaki bilgi, davranışsal gözlemler ve beyin aktivitesi ölçümleri gibi çeşitli araştırmalarla elde edilmiştir [2]. REM uykusu sırasında, hareketi engelleyen mekanizması devre dışı bırakılmış kedi beyinleri kullanılarak hayvanların da rüya görebilmesinin mümkün olabileceği hakkında çalışmalar yapılmıştır [3]. Kedilerin, uyku sırasında kafalarını kaldırarak sanki görünmeyen bir şeyi izliyormuş gibi sırtlarını büküp avını takip ediyor ve kavga ediyor gibi göründükleri gözlemlenmiştir [4]. McNamara, tüm bu davranışların, kedilerin REM sırasında görüntüler gördüklerini gösterdiğini söylese de insanlar gibi rüya görüp görmediklerini kesin olarak söyleyememektedir.

Bilim insanları bir labirentte koşan farelerin beyin modellerini ile REM uykusundaki beyin modellerini karşılaştırdılar. Araştırmacılar daha sonra fareler uyurken kaydedilen 40’tan fazla REM bölümüne baktılar. Yaklaşık olarak yarısı, hayvanların koştuğunda üretilen beyin aktivitesinin benzersiz bir özelliğini tekrarladı. Korelasyonlardaki yakınlık araştırmacıların, hayvanların labirentin hangi bölgesinde uyanık olduklarını ve rüyalarında koştuklarını ya da durduklarını anlayabiliyorlardı. Beyin modellerinin, farelerin labirentin hangi bölümünü ‘rüya’ olarak gördüklerini söyleyebilecek kadar benzer olduğu bulunmuştur. McNamara, çalışmanın labirent gibi fiziksel alanların ‘REM uykusu sırasında uzun süreli belleğe kodlandığı’ fikrine uygun olduğunu söylemektedir [5].
Böcekler ve balıklar REM uykusuna giremezler ancak tüm memelilerle birlikte bazı kuşlar girebilmektedir. Memelilerde özellikle kedi ve farelerin beyinlerinde gerçekleşen bu faaliyetlerin rüya olarak adlandırıp adlandırılamayacağı tartışma konusudur. Sürüngenler de REM yaşayabilir ve bazı bilim insanları, memeli rüyalarının sürüngen beynine miras kaldığını düşünmektedir. Bununla birlikte, tüm türlerde yavrular daha sık rüya görür. Bu durumun muhtemelen duygusal uyarımın yeni nöral bağlantılar oluşturmakla bir ilgisi vardır [4].
İnsanlar da rüya gördükleri sırada bunun farkında değildir ancak uyandıklarında farkına varırlar. Bu durumun hayvanlar için de aynı olup olmadığı bilinmemektedir. İnsanların rüyasında görülen psikolojik ve davranışsal özelliklerin hayvanlarda da gözlemlendiğini söylenebilir.
Sonuç olarak, hayvanların rüya görüp görmedikleri konusunda kesin bir kanıt olmamakla birlikte, gözlemler ve araştırmalar hayvanların da rüya gibi davranışlar sergilediğini göstermektedir. Köpeklerin rüya görürken gösterdikleri hırlama, titreme, kuyruk sallama ve pati hareketleri gibi davranışlar bunun bir örneğidir. Beyin aktivitesi ölçümleri ve davranışsal gözlemler, hayvanların REM uykusu sırasında rüya görebileceğini işaret etmektedir. Farelerin labirentte koşarken ve REM uykusu sırasındaki beyin modellerinin benzerlik göstermesi de bu yönde bir bulgudur. Ancak, hayvanların rüyalarının içeriği ve farkındalık durumu hakkında kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Hayvanların rüya görmesiyle ilgili daha fazla araştırma yapılması gerekmektedir.
Kaynaklar:
- Öğrenme Yeteneği Olan her canlı Rüya Görür mü? www.haberturk.com. (2018, April 4,15.33). Retrieved March 23, 2023, from https://www.haberturk.com/hayvanlarruya-gorur-mu-1904250
- Malinowski, J. E., Scheel, D., & McCloskey, M. (2021). Do animals dream?. Consciousness and Cognition, 95, 103214.
- Vimont-Vicary, P., Jouvet-Mounier, D., & Delorme, F. (1966). Effets EEG et comportementaux des privations de sommeil paradoxal chez le chat. Electroencephalography and Clinical Neurophysiology, 20(5), 439-449.
- Windt, J. M. (2015). Dreaming: A conceptual framework for philosophy of mind and empirical research. MIT press.
- Louie, K., & Wilson, M. A. (2001). Temporally structured replay of awake hippocampal ensemble activity during rapid eye movement sleep. Neuron, 29(1), 145-156.
Görsel Kaynak: Graham, D. (2022, July 22,14.05). Do animals have dreams? | psychology Today. Retrieved in April 22 2023 from https://www.psychologytoday.com/us/blog/your-internet-brain/202207/do-animals-have-dreams
Denetleyen: Ahmet Alperen CANBOLAT