Zeka Genetik Midir?

Uzun yıllardır süre gelen araştırmalar ışığında bilim insanları, zekanın hem genetik hem de çevresel etmenlerden etkilendiğini buldular.

Araştırmacılar öncelikle bir ailedeki evlatlık edinilen çocuklar ve ikizler arasındaki IQ seviyelerine baktılar. Sonuç olarak genetik etmenlerin zekayı %50 oranda etkilediği ortaya çıktı. Daha sonra hangi genlerin zekayı etkilediği merak konusu oldu. Genom çapında ilişkilendirme çalışmaları (Genome-wide association study) adlı diğer bir ele alış ise, hastalıklara neden olan genlerin tanımlanması ve tek nükleotid polimorfizmleri gibi varyasyonları araştırarak daha iyi tedavi yöntemlerinin kullanılmasını sağlayan yeni bir yoldur. Bu çalışma, IQ ile ilgili genomdaki belirli alanların bulunmasını kapsıyor¹. Bu çalışmalarda en az bir çocuğun dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna (ADHD) sahip olan 656 kişinin zeka skorlarıyla ilişkisi analize edildi. Sonuç olarak sekiz adet genin etkilerinin katkılı olduğu gözlemlendi².

Bir diğer şaşırtıcı olay ise zeka üzerindeki genetik etkinin bebeklerde %20’den yetişkinlerde %80’e kadar yükselmesidir³. Bu durumun nedeni genlerde meydana gelen epigenetik değişimler olabileceği düşünülmüştür. Çocukluk dönemindeki stres ve uyku bozuklukları buna örnek olarak verilebilir.

Daha önce de belirtildiği gibi zeka çevresel etmenlerden de oldukça etkileniyor. Örneğin; eğitim, beslenme, kültür, çevre kirliliği, sosyal medya⁴. Sonuç olarak genetik etmenler ve çevresel etmenler zekanın belirlenmesinde birbirlerini etkileyen faktörlerdir.

Kaynaklar:

1. chang michelle, he lin cai lei. methods in molecular biology. Comput Syst Biol.:97-108. doi:10.1007/978-1-4939-7717-8_6
2. Loo SK, Shtir C, Doyle AE, et al. Genome-wide association study of intelligence: Additive effects of novel brain expressed genes. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry. 2012. doi:10.1016/j.jaac.2012.01.006
3. Plomin R, Deary IJ. Genetics and intelligence differences: Five special findings. Mol Psychiatry. 2015. doi:10.1038/mp.2014.105
4. Neisser, U.; Boodoo, G.; Bouchard Jr, T.J.; Boykin, A.W.; Brody, N.; Ceci, S.J.; Halpern, D.F.; Loehlin, J.C.; Perloff, R.; Sternberg R. Intelligence: Knowns and Unknowns.; 1998.

Denetleyen: Hazal Atalay