Teknolojinin gelişimiyle ve yaşam standartlarının değişmesiyle birlikte, ülkelerde değişen bir çok öncelik sıralamaları yer almaktadır.Bunların başında şehirleşme, ve değişen topluluk ilkeleri yer almaktadır.Örneğin, yapılan bir çok araştırmadda kısa bir süre içerisinde inanılmaz bir şekilde gelişim sağlayan teknolojinin, iklim değişimin getirdiği bazı sorunlarla desteklenince şehirde yaşayan insan sayısının arttığı gözlemlenmiştir12.Ek olarak gecekondularda yaşayan insan sayısı,hayat standartların getirdiği eşitsizlikler nedeniyle artış göstermektedir ve bu sayı ortalama olarak 828 milyondur3.
Dünya geneline baktığımızda da şehirlerin gelişimiyle birlikte günümüzde yaklaşık üçte birlik bir yeryüzü dilimini kapladığını söyleyebiliriz.Bunun getirdiği ihtiyaçlar ve sorumlukluklar artış gösterirken insanların yeterli bir gelişim göstermeyen şehirlere göç etmesi, yaşam standartlarında, iş imkanlarında zorluklarla karşı karşıya gelmesine sebebiyet vermektedir12.Her ne kadar dünya genelinde son 10 yılda beklenmedik bir şekilde hızlı bir gelişim sağlansa da, insanların da ihtiyaçları, olanakları, istek ve yaşamlarında aranılan komfor alanları aynı hızla değikenlik göstermektedir24.Özelikle çok fazla insanın şehirlerde var olması yeterli bir düzene sahip olmayan şehirlerde eşitsizliklere,işsizliklere ve yaşam standartlarında düşüklğklere sebep olmaktadır.World Bank’ın topladığı verilere baktıımızda, 1996 yılından 2020 yılında kadar şehirleşmenin %47’ten % 56’ya çıktığını gösteren tablosu verileri daha iyi anlamamızıc sağlamaktadır5.

Yeryüzünde şehirleşmeni de etkisiyle ortaya çıkan iklim değişiklikleri, gğnlğk yaşamımızda çok fazla etkisinin olduğunu görüyoruz.Örneğin, bir işimiz olduğunda bize mümkün olduğunca toplu taşıma kullanılması, çöplerin ayrıştırılması, ve çevreye zarar vermeyecek eşyaların,davranışların sergilenmesi beklenmektedir.4,6.Elbette bunlar sorun olsun olmasın her zaman önemliliğini koruması gereken konulardır fakat, zaman ilerledikçe bunların uygulanma azlığı, çevreye şimdiden zarar vermekte.Ek olarak belirtilmesi gerekilirse, ülkelerde yeterli imkanlar,çabalar olmadıkça biz insanların tek başımıza çok az bir fayda sağlayacağını görmek mümkün6.
Ülkemizde de görülen ve dünya genelinde gelişim göstermesi gereken bu kentleşme sorunun ortadan kaldırılmasındaki en önemli unsurlardan biri; sosyal,ekonomik ve çevresel alanlarda gelişimlerde birbirimize destek olmamız gerektiğidir.Gelişmiş ülkeler gelişmete olan ülkelere gerekli yardımı sağlamak ve gelişmekte olan ülkelerinde bu yeniliklere açık olması, değişime elverişli hale gelmesi açısından kol kola vermeleri gerekmektedir.
Bu bağlamda Küresel Kalkınma amaçları, gerekli olan maddeleri ve bu gelişimi sağlamak için hedeflenen faaliyetleri bize uygun bir şekilde hazırlşamıştır.Bu amaçların ana konusunu tekrardan özetlemek gerekirse, kentselleşmenin ve bunula birlikte çevresel olayların getirdiği iklim değişikliği gibi nedenlerin doğurduğu sorunların çözümü için yapılması uygun görülen maddeler sıralanmıştır.
11.1. 2030’a kadar herkesin yeterli, güvenli ve uygun fiyatlı konutlara ve temel hizmetlere erişiminin sağlanması ve gecekondu mahallelerinin iyileştirilmesi7.
- 1.1. Gecekondu, gayri resmi yerleşim yerleri veya yetersiz konutlarda yaşayan kent nüfusunun oranı7.
11.2. 2030’a kadar özellikle kırılgan durumda olan insanların, kadınların, çocukların, engellilerin ve yaşlıların ihtiyaçlarına özel önem gösterilerek, yol güvenliğinin geliştirilmesi, özellikle toplu taşıma sisteminin geliştirilmesiyle herkesin güvenli, uygun fiyatlı, erişilebilir ve sürdürülebilir ulaşım sistemlerine erişiminin sağlanması7.
- 11.2.1. Cinsiyet, yaş ve engelli kişilere göre, toplu taşıma araçlarına kolay erişimi olan nüfusun oranı7.
11.3. 2030’a kadar bütün ülkelerde kapsayıcı ve sürdürülebilir kentleşmenin geliştirilmesi ve katılımcı, entegre ve sürdürülebilir insan yerleşimlerinin planlanması ve yönetilmesi için kapasitenin güçlendirilmesi7.
- 3.1. (Yerleşim amaçlı) Arazi tüketim oranının nüfus artış hızına oranı7.
- 3.2. Düzenli ve demokratik işleyen kentsel planlama ve kent yönetimine, sivil toplumun doğrudan katılım mekanizması bulunan şehirlerin oranı7.
11.4. Dünyanın kültürel ve doğal mirasının korunması ve gözetilmesi çabalarının artırılması7.
- 4.1. Mirasın türüne göre(kültürel,doğal,karışık ve Dünya Miras Merkezi seçilmesi), hükümetin seviyesine(ulusal,bölgesel ve yerel/belediye),harcama tipine göre(işletme harcamaları/yatırım) ve özel fon tipine göre(bağışlar, özel ve kar amacı gütmeyen sektör ve sponsorluk) tüm kültürel ve doğal mirasın korunması ve muhafazası, korumada kişi başına yapılan toplam harcama(kamu ve özel)7.
11.5. 2030’a kadar yoksulların ve kırılgan durumdaki insanların korunması temel alınarak suyla ilgili afetleri de kapsayan afetler nedeniyle küresel gayri safi yurt içi hasılayla ilgili doğrudan ekonomik kayıpların önemli oranda düşürülmesi ve ölümlerin ve etkilenen insan sayısının önemli ölçüde azaltılması7.
- 5.1. 100 000 kişi başına afetlerden etkilenen, kaybolan ve ölen kişi sayısı7.
- 11.5.2. Afetin kritik altyapının hasar görmesi ve temel hizmetlerin bozulmasına verdiği zararı kapsayan doğrudan ekonomik kayıpların küresel GSYH’ye oranı7.
11.6. 2030’a kadar hava kalitesine ve belediye atık yönetimi ve diğer atık yönetimlerine özel önem göstererek kentlerin kişi başına düşen olumsuz çevresel etkilerinin azaltılması7.
- 6.1. Düzenli olarak toplanan ve uygun nihai bertaraf edilebilen kentsel katı atıkların toplam kentsel katı atıklara (şehir bazında) oranı7.
- 6.2. Şehirlerdeki (nüfusa göre ağırlıklı) ince partikül maddelerin (örneğin PM2.5 ve PM10) yıllık ortalama seviyeleri7.
11.7. 2030’a kadar özellikle kadınlar, çocuklar, yaşlılar ve engellilerin güvenli, kapsayıcı ve erişilebilir yeşil alanlara ve kamu alanlarına evrensel erişimlerinin güvence altına alınması7.
- 7.1. Cinsiyet, yaş ve engelli kişilere göre kamu kullanımına tamamen açık, yapılaşmış alanların şehirlerdeki ortalama payı7.
- 7.2. Cinsiyet, yaş, engellilik durumu ve olay yerine göre, son 12 ay içinde fiziksel ya da cinsel taciz mağduru kişilerin oranı7.
11.a. Ulusal ve bölgesel kalkınma planlamasını güçlendirerek kentsel, kent çevresindeki ve kırsal alanlar arasındaki olumlu ekonomik, sosyal ve çevresel bağlantıların desteklenmesi7.
- a.1. Şehirlerin büyüklüğü kırılımına göre nüfus projeksiyonları ve kaynak ihtiyaçlarını entegre eden kentsel ve bölgesel kalkınma planlarınının uygulandığı şehirlerde yaşayan nüfusun oranı7.
11.b. 2020’ye kadar kapsamaya, kaynak etkinliğine, iklim değişikliğine uyuma ve afetlere karşı dayanıklılığa yönelik entegre politikaları ve planları benimseyen ve uygulayan şehirlerin ve insan yerleşimlerinin sayısının önemli ölçüde artırılması ve Sendai Afet Riskini Azaltma Çerçeve Eylem Planı 2015-2030 doğrultusunda bütüncül bir afet risk yönetiminin her düzeyde geliştirilmesi ve uygulanması7.
- b.1. Sendai Afet Risk Azaltma Çerçevesi 2015-2030 doğrultusunda yerel afet risk azaltma stratejilerini benimseyen ve uygulayan yerel yönetimlerin oranı7.
- b.2. Ulusal ve yerel düzeyde afet risk azaltma stratejilerine sahip ülke sayısı7.
11.c. En az gelişmiş ülkelerin finansal ve teknik yardım aracılığıyla yerel malzemeler kullanarak sürdürülebilir ve dayanıklı binalar inşa etmelerinin desteklenmesi7
- c.1. En az gelişmiş ülkelerde, yerel malzemeler kullanılarak inşa edilen ve tadilat yapılan dayanıklı, sürdürülebilir ve kaynak etkin binalara tahsis edilen finansal yardım oranı7
Kaynaklar:
- Journal of Productivity » Submission » SÜRDÜRÜLEBİLİR YEREL KALKINMA VE “YAVAŞ ŞEHİRLER.” Accessed May 26, 2022. https://dergipark.org.tr/en/pub/verimlilik/issue/21773/234019
- Urban Development Overview: Development news, research, data | World Bank. Accessed May 26, 2022. https://www.worldbank.org/en/topic/urbandevelopment/overview#1
- NEDEN ÖNEMLİ? Accessed April 29, 2022. http://www.kureselhedefler.org
- GAZİBEY Y, KESER A, GÖKMEN Y. Türkiye’de İllerin Sürdürülebilirlik Boyutları Açısından Değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi SBF Derg. 2014;69(3):511-544. doi:10.1501/SBFDER_0000002322
- Urban Development | Data. Accessed May 26, 2022. https://data.worldbank.org/topic/urban-development?end=2021&start=2000
- Sosyal U, Dergisi A. ÇEVRESEL SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK AÇISINDAN TOPRAK, SU VE HAVA KİRLİLİĞİ: TEORİK BİR İNCELEME SOIL, WATER AND AIR POLLUTION IN TERMS OF ENVIRONMENTAL SUSTAINABILITY: THEORETICAL REVIEW Serpil MENTEŞE •. doi:10.17719/jisr.20175334127
- Sürdürülebilir Şehirler ve Topluluklar | Kuresel Amaçlar. Accessed May 26,2022.https://www.kureselamaclar.org/amaclar/surdurulebilir-sehirler-ve-topluluklar/
Görsel Kaynaklar:
- Urban Development | Data. Accessed May 26, 2022. https://data.worldbank.org/topic/urban-development?end=2021&start=2000
- Sürdürülebilir Şehirler ve Topluluklar | Kuresel Amaçlar. Accessed May 26, 2022. https://www.kureselamaclar.org/amaclar/surdurulebilir-sehirler-ve-topluluklar/
Denetleyen:Meryem Melisa KAR