Yunanca mantar anlamına gelen “myco” ve kök anlamına gelen “rhiza” kelimelerinden oluşan mikoriza, bir mantar ile damarlı bir bitkinin kökleri arasındaki simbiyotik bir ilişkidir. Bu karşılıklı ilişki, karasal ekosistemlerdeki birçok bitki türünün büyümesinde ve hayatta kalmasında çok önemli bir rol oynar1.

Mikorizal mantarlar konakçı bitkinin köklerini kolonize eder ve karşılığında mantar, bitkiye; fosfor, nitrojen ve genellikle bitkinin kendi başına emmesi zor olan diğer mineraller gibi temel besinleri sağlar. Buna karşılık bitki, mantara fotosentez yoluyla üretilen karbonhidratları sağlar1,2,3,6.
İki ana mikorizal ilişki türü vardır: endomikoriza ve ektomikoriza. Endomikorizalar, mantarın, kökün iç hücre katmanlarını kolonize ettiği karşılıklı bir birliktelik oluştururken, ektomikorizalar; mantarın kökü çevrelediği ancak kök içine girmediği karşılıklı bir birliktelik oluşturur4.

Endomikorizal mantarlar genellikle otlar, çalılar gibi bitkilerde bulunurken, ektomikorizal mantarlar çam, ladin ve diğer açık tohumlular gibi bitkilerde bulunur. Her iki mikorizal mantar türü de toprağa nüfuz edebilen ve besinleri emebilen ince, iplik benzeri yapılar olan hiflere sahiptir. Bu hifler aynı zamanda bitkinin kökleri etrafında yoğun bir ağ oluşturarak bitkinin patojenlerden ve diğer toprak kaynaklı hastalıklardan korunmasına yardımcı olur4,5.
Mikoriza Mantarları Nasıl Elde Edilip Çoğaltılabilir?
Birçok farklı mikoriza mantarı türü mevcuttur, ancak en yaygın olanlar arasında Glomus, Pisolithus, Rhizophagus ve Scleroderma gibi mantar türleri yer alır. Mikoriza mantarlarını elde etmek için birkaç yol vardır:
- Toprak üzerinde doğal olarak yetişen mikoriza mantarlarını toplayabilirsiniz. Bunun için, mantarların yetiştiği alanlarda dolaşıp, toprak üzerinde bulunan mantar küplerini toplayabilirsiniz.
- Mikoriza mantarlarının tohumlarını satın alabilirsiniz. Bu, çoğu mikoriza mantarı türü için mümkündür ve satın alabileceğiniz yerler arasında bitki satıcıları, internet siteleri ve hatta üniversiteler bulunur.
- Mikoriza mantarlarını laboratuvarda yetiştirebilirsiniz. Bu yöntem, mantar türleri hakkında daha fazla bilgi sahibi olmak ve kontrollü koşullar altında yetiştirmek isteyenler için uygundur. Bu uygulama için, mantarın sporu veya myceliumu (mantar filamensi) gerekli olabilir.
Elde ettiğiniz mikoriza mantarlarını bitkilerle ekim yaparak veya toprağa ekleyerek kullanabilirsiniz. Bu sayede bitkileriniz daha sağlıklı ve verimli olacaktır2.
Endomikorizal mantarlar, büyüme ve üreme için gerekli bir besin maddesi olan fosforun bitki tarafından alınmasında da önemli bir rol oynar. Ektomikorizal mantarlar ise bitki köklerinin patojenlerden korunmasına yardımcı olur ve ayrıca minerallerin, özellikle azotun emilmesine yardımcı olur. Ek olarak, ektomikorizal mantarlar, aynı türden bitkiler arasında besin, su ve sinyal alışverişini sağlayan yer altı mantar ağlarını oluşturmak için meşe ve yer mantarı gibi belirli ağaçlarla ve diğer mantarlarla karşılıklı ilişki kurabilir3,4,5.
Mikorizal mantarların ayrıca karasal ekosistemlerde karbon döngüsü ve besin döngüsünde önemli bir rol oynadığı bilinmektedir. Toprak yapısını ve verimliliğini iyileştirebilir. Toprakta su tutulmasını artırabilirler. Ayrıca orman ekosistemlerinde fide oluşumunda ve ağaç rejenerasyonunda kritik bir rol oynarlar2.
Sonuç olarak, mikorizal mantarlar karasal ekosistemlerde birçok bitki türünün büyümesinde ve hayatta kalmasında hayati bir rol oynamaktadır. Bu karşılıklı ilişkiler, bitkiye yalnızca gerekli besinleri sağlamakla kalmaz, aynı zamanda bitkiyi patojenlerden ve diğer toprak kaynaklı hastalıklardan korur. Ayrıca mikorizal mantarlar, karasal ekosistemlerin karbon ve besin döngüsünde de önemli bir rol oynar ve ormanların kurulması ve yenilenmesi için çok önemlidir.
Kaynaklar:
- Mycorrhizal Applications. (2022, June 22). How it Works. Mycorrhizal Applications | Leaders in the Production of Mycorrhizal Fungi. https://mycorrhizae.com/how-it-works/
- Mikoriza Mantarları ve Tarımsal Açıdan Önemi. (n.d.). Retrieved December 27, 2022, from https://apelasyon.com/yazi/29/mikoriza-mantarlari-ve-tarimsal-acidan-onemı
- Just a moment. . . (n.d.). Retrieved December 27, 2022, from https://www.sciencedirect.com/topics/agricultural-and-biological-sciences/mycorrhizal-fungi
- Mycorrhizal fungi / RHS Gardening. (n.d.). Royal Horticultural Society. Retrieved December 24, 2022, from https://www.rhs.org.uk/biodiversity/mycorrhizal-fungi
- Mycorrhizae. (n.d.). Wisconsin Horticulture. Retrieved December 27, 2022, from https://hort.extension.wisc.edu/articles/mycorrhizae/
- Vesicular Arbuscular Mycorrhizas. (n.d.). Retrieved December 26, 2022, from https://sft66.com/fungi/html/vam.html
Görsel Kaynaklar:
- fungi. (n.d.). http://www.sft66.com/fungi/html/vam.html
- (n.d.). dergipark. Retrieved January 10, 2023, from https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/259628
Denetleyen: Elif BÖCÜ