Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB)

Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB), takıntılı düşünceler (obsesyonlar) ve bu düşüncelerin neden olduğu zorlantılı davranışlarla (kompulsiyonlar) tanımlanan bir tür anksiyete bozukluğudur2,3,4. Bu psikolojik rahatsızlık en yaygın görülen zihinsel hastalıklardan biridir. Kadın-erkek fark etmeksizin çocuklukta veya ergenlikte her yaşta görülme olasılığı vardır. Obsesif Kompulsif Bozukluk, kişinin sürekli olarak olumsuz hissetmesine, kontrol edilemeyen düşüncelerine sebebiyet verir. Kişinin tekrarlayan düşünceleri isteği dışında oluşur. Akla uygun olmadığını bilse dahi yoğun stres ile anksiyete durumu yaşar. Sıkıntıyı ortadan kaldırmak için ise kişi yineleyici davranışlar sergilemektedir1. Obsesif Kompulsif Bozukluk teşhisi koyan herhangi bir laboratuvar kiti bulunmamaktadır. Bu teşhis uzman doktorların psikolojik değerlendirmeleri sonucu konulur1.

Görsel 1: OKB belirtileri.

OKB Belirtileri Nelerdir?

Obsesif kompulsif bozukluğun iki ana belirtisi vardır: Saplantılar ve zorlantılar.Saplantılar; yoğun kaygı, müdahaleci ve kontrol edilemeyen düşünceler sonucu oluşan duygusal sıkıntılar, çöküklüklerdir. Yaygın saplantılara örnek verecek olursak; kirlenme korkusu, unutma korkusu, istemsiz kendine veya başkalarına zarar verme düşüncesi, cinsel davranışlarla ilgili istenmeyen düşünceler, mükemmeliyetçilik, gereğinden fazla ahlaki, dini ve batıl inançlar4.

Zorlantılar; kişinin kendinde yapmayı zorunlu gördüğü davranış ya da ritüellerdir. Bu davranışlar saplantılar sonucu oluşan kaygıyı azaltmaya yönelik yapılmaktadır. Örnek verecek olursak, bakterilerden saplantılı bir şekilde korkmanın sonucu devamlı el yıkama isteği oluşturmaktadır. Zorlantılar bir kelimeyi sürekli tekrar etmek gibi zihinsel davranışları da kapsamaktadır. Yaygın görülen zorlantılar şunlardır: Sayma, kelimeleri tekrarlama, tıklatma, gereğinden fazla kontrolcü davranma, aşırı temizlik yapma, yıkama, belli bir rutin sürdürme, atılması gereken şeyleri saklama4.

Obsesif kompulsif bozuklukta obsesyon ve kompulsiyon kelimeleri sıkça geçmektedir. Obsesyon takıntılı düşüncelere verilen isimdir. Kompulsiyon ise takıntılı düşünceler sonucu gösterilen davranışlara söylenmektedir.

Tablo: Obsesyon ve kompulsiyon belirti farkları.

OKB Nedenleri Nelerdir?

OKB nedenleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:

  • Genetik yatkınlık: OKB hastalığı bulunan kişilerin birinci derece akrabalarında da bulunması akıllara genetik nedenleri getirmektedir.
  • Beyin işlevlerinde bozulma: Beyindeki sinirsel iletimde önemli göreve sahip olan serotonin maddesinin işlevsel bozukluk göstermesi OKB’ye neden olduğu düşünülmektedir ve araştırılmasına yol açmıştır.
  • Çevresel faktörler
  • Psikolojik faktörler, travmalar: Özellikle çocukluk çağında yaşanılan cinsel istismar, taciz, baskı vb olaylar OKB oluşumunda ve gelişiminde önemli rol oynamaktadır.
  • Kişilik özellikleri: Kişilik olarak titiz, kontrolcü, mükemmeliyetçi kişiler OKB’ye yatkın olan kişilerdir.
  • Stresli yaşam[5,6]

OKB Tedavi Seçenekleri Nelerdir?

OKB’nin tedavisi, farmakolojik ve psikososyal olmak üzere iki çeşittir. Farmakolojik yani ilaç tedavisi ile beyindeki serotonin seviyesinin arttırılması amaçlanmaktadır. Psikososyal denilen davranış terapisi ile de uzman kişiler eşliğinde kaygı oranını düşürmeye, tekrarlayan düşünce ve davranışları azaltmaya çalışılmaktadır7,8.

OKB Hastalarının Karakteristik Özellikleri

OKB hastalarının normal insanlara göre daha farklı karakteristik özellikleri vardır. Örneğin OKB hastaları geçmişteki bir olay yüzünden ya da gelecekle ilgili düşünceleri yüzünden anı yaşayamazlar. Genellikle davranışlarında tiksinti ve nefret duygusunu hissettirirler. Her şeyin kontrolü onların ellerinde gibi hissederler ve yoğun kaygı yaşarlar. Eğer kontrol sahibi olamazlarsa öfkelenirler. Bu kontrolcü davranışlarının sebebi ise tehlikenin yayılma duygusunu aşmak içindir. İş konusunda çok hassas oldukları için başarılıdırlar. Tahammül seviyeleri yok denecek kadar azdır. Genellikle katı, inatçı ve cimridirler. Belirsize gelemezler nettirler. Hata yapmamak için yaptıkları şeyi defalarca kez kontrol ederler 9,10.

OKB Hastalarına Öneriler

Öneriler şöyledir:

  • Olabildiğince stresten uzak durmaları gerekir.
  • Psikolojik yardım alıyorlarsa seanslara düzenli gitmelilerdir.
  • Uzman doktorun yazdığı ilaçları söylenen şekilde ve zamanda tüketmelilerdir.
  • Spor, nefes egzersizleri, yoga, meditasyon gibi iç huzuru sağlayacak aktiviteler yapmalılardır.
  • Alkol, sigara, uyuşturucu gibi zararlı alışkanlıklardan vazgeçmeli ve uzak durmaları gerekir.
  • Hobi edinmeye çalışmalılardır.

Kaynaklar:

  1. Koru hastanesi (2022), OKB nedir ?, Alınma tarihi: 10/08/2022 https://www.koruhastanesi.com/obsesif-kompulsif-bozukluk-okb-nedir-2857-5
  2. American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-5™ (5th ed.), Alınma Tarihi: 10/08/2022
  3. NIMH – Mental Health Medications.(2015), Alınma tarihi: 10/08/2022
  4. Sadock, B.J., Sadock, V.A., & Ruiz, P. (2015). Kaplan & Sadock’s synopsis of psychiatry: Behavioral sciences/clinical psychiatry.Philadelphia, PA: Wolters Kluwer. Alınma Tarihi: 10/08/2022 https://tr.khanacademy.org/science/health-and-medicine/mental-health/anxiety/a/obsessive-compulsive-disorder-ocd-article
  5. Türkiye Psikiyatri Derneği, Obsesyon-Kompulsiyon, Alınma tarihi: 10/08/2022 https://psikiyatri.org.tr/halka-yonelik/29/obsesif-kompulsif-bozukluk
  6. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi (2020) DOI: 10.14744/phd.2020.83584; 11(1): 11-19, Obsesif kompulsif bozukluklukta içgörünün obsesif inançlar ve üstbiliş ile ilişkisi, Alınma tarihi: 10/08/2022 https://jag.journalagent.com/phd/pdfs/PHD-83584-RESEARCH_ARTICLE-YILMAZ.pdf
  7. Yılmaz B. Lectio Scientific Journal of Health and Natural Sciences (Temmuz 2018) C.1, S.2,21-42, OKB tedavisinde güncel yaklaşımlar, Alınma tarihi: 12/08/2022 https://dergipark.org.tr/en/download/issue-file/14180
  8. Karamustafalıoğlu O. Family Physician C1-S1, Obsesif Kompulsif Bozukluk, Alınma tarihi: 12/08/2022 http://turkishfamilyphysician.com/wp-content/uploads/2016/08/C1-S1-obsesif-kompulsif-bozukluk.pdf
  9. Eren A. (16/05/2015), Obsesif Kompulsif Bozukluktaki karakteristik özellikler, Alınma tarihi: 12/08/2022 https://sonumut.com.tr/obsesif-kompulsif-bozukluktaki-karakteristik-ozellikleri/
  10. Dr. Yaluğ Ulubil İ., OKB kişilik özellikleri, Alınma tarihi 13/09/2022 https://www.iremyalugulubil.com/tr/article/desc/46504/obsesif-kompulsif-bozukluk.html

Görsel Kaynaklar: 

  1. Prof. Dr. Yaluğ Ulubil İ., OKB kişilik özellikleri, Alınma tarihi 13/09/2022 https://www.iremyalugulubil.com/tr/article/desc/46504/obsesif-kompulsif-bozukluk.html

Denetleyen: Beril GÜREL

Yorum bırakın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir