Gözyaşı

Gözyaşı, omurgalıların gözlerinin üzerindeki lakrimal kanallardan salgılanan berrak  ve tuzlu bir sıvıdır1. Gözleri nemlendirmeye ve kayganlaştırmaya yardımcı olur. Ayrıca önemli antibakteriyel özelliklere sahiptir. Gözbebeklerin kendi alanlarında hareket etmesini ve yapışmış olan toz veya yabancı maddelerin silinmesini sağlar. Gözyaşının %98.2’si sudur. Kalan kısım, kan plazmasıyla aynı oranda organik madde içeren üre ve daha az miktarda glikoz tuzları içermektedir. Gözyaşının 3 farklı çeşidi vardır. Bunlar bazal, refleks ve psişik (duygusal) gözyaşı olarak adlandırılır2.

  • Bazal Gözyaşı: Sağlıklı memeli gözlerinde kornea (gözün şeffaf ön kısmı) sürekli olarak bazal gözyaşları ile nemlenir ve beslenir. Gözü nemlendirir ve tozdan korur. Böylece gözler kurumaz2.
  • Refleks Gözyaşı: Gözün yabancı parçacıklar tarafından tahriş edilmesi veya kornea, konjunktiva veya burun mukozası dahil olmak üzere gözü çevreleyen bölgede soğan buharı, parfüm ve diğer kokular, göz yaşartıcı gaz veya biber gazı gibi tahriş edici maddelerin bulunmasından kaynaklanır. Ayrıca kusma, öksürme ve esneme ile de ilişkilidir. Bu refleks gözyaşları, gözle temas etmiş olabilecek tahriş edici maddeleri uzaklaştırır2.
  • Duygusal (Psişik) Gözyaşı: Duygusal stres, zevk, öfke, acı, üzüntü veya fiziksel acı nedeniyle oluşan gözyaşına denir. Sadece olumsuz duygularla sınırlı değildir. Birçok insan mizah ve kahkaha sırasında yoğun mutluluktan dolayı ağlar. İnsanlarda duygusal gözyaşlarını yüz kızarması, hıçkırarak ağlama ve sarsıcı düzeyde nefes alma (bazen tüm üst vücut kasılmaları) izleyebilir. Duygusal gözyaşları, bazal ve refleks gözyaşlarından daha fazla miktarda protein bazlı hormonlar olan prolaktin, adrenokortikotropik hormon ve doğal bir ağrı kesici olan Leu-enkefalin içerir. Limbik sistem, öfke, korku vb. gibi temel duygusal dürtülerde veya daha spesifik olarak otonomik sistemin bir dereceye kadar kontrolünü de sağlayan hipotalamusta rol oynar3.
Görsel 1: Gözyaşı döken biri.

Her şeyden önce ağlamak, durumun insanlar için önemli olduğunun bir işareti olup zayıflık belirtisi değildir. Duyguların farkında olmak her zaman yararlıdır. Gözyaşları, kişiliği ve durumun insanları nasıl etkilediğini daha iyi anlamaya yardımcı olur ve insanın ağlamasının nedenleri hakkında daha derin düşünülmesi gereken bir yere yönlendirir. Yani bir anlamda gözyaşı pusula görevi görür. Ağlamak da bir kendini yatıştırma biçimidir. Nefesi düzenlemek ve kontrol altına almak, nefes alışveriş düzenine odaklanmak ve kalp atış hızını yavaşlatmak için insanları sakinleştirmeyi sağlar3.

Kültürlerde kadınların daha sık ağlamaya eğilimli olduğu bilinmektedir. Erkek cinsiyet rolü klişeleri, erkeklerin içe dönük duyguları bunları ağlayarak ifade etmelerini engelleyebilir ve bu nedenle erkeklerin daha yüksek intihar oranlarıyla ilişkili olduğu düşünülen akıl hastalıkları ve ağrıları için yardım arama olasılığı daha düşüktür. Yardım arama konusundaki isteksizlik, erkeklerin ortalama olarak kadınlardan daha az ağlamasıyla yansıtılabilir. Öte yandan, kadınlar stresli durumlarda ağladıklarında diğer insanlarla bağ kurma eğilimindedir. Böylece, bu farklı sosyal normlar nedeniyle, ağlamanın kişiler arası faydalarının sadece kadınlar için geçerli olduğu ileri sürülmüştür. Kadınlar için ağlayan kişi kadın erkek fark etmeksizin eşit olarak değerlendirse de erkekler için durum farklıdır. Erkeklere göre erkeklerin ağlaması kadınların ağlamasından daha olumsuz bulunduğu şekilde değerlendirilme yapılmıştır4.

Kaynaklar:

  1. Tear definition & meaning. (n.d.). Retrieved Mayıs 2, 2023, from https://www.merriam-webster.com/dictionary/tear
  2. İnsan üzüldüğünde neden ağlar? | Soru & Cevap – Evrim Ağacı. (n.d.). Retrieved May 3,2023. Evrim Ağacı. https://evrimagaci.org/soru/insan-uzuldugunde-neden-aglar-4307
  3. com. (n.d.). The Science of Tears | ScienceIQ.com. Erişim: Mayıs 2, 2023. https://www.scienceiq.com/Facts/ScienceOfTears.cfm
  4. Stadel, M., Daniels, J.K., Warrens, M.J. et al.The gender-specific impact of emotional tears. Motiv Emot 43, 696–704 (2019). https://doi.org/10.1007/s11031-019-09771-z

Görsel Kaynaklar:

  1. (2020, September 25). The Crying Guide: Definition, Types, and Benefits. Erişim: June 16, 2023, from https://www.talkspace.com/blog/crying-guide-definition/

Denetleyen:Ahmet Alperen CANBOLAT

Yorum bırakın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir