İnsanların ruh hallerindeki değişiklikler anormal durumlar değildir. Bazı zamanlar üzgün ya da kendimizi iyi hissetmediğimiz günler geçirebiliriz. Bu duygudurum değişiklikleri mevsimlerin değişmesiyle birlikte tetiklenebilir. Böyle durumlar mevsimsel depresyonun bir işareti olabilir. Psikolojik bir sorun olarak görülen mevsimsel depresyon, özellikle gündüzlerin kısa, gecelerin uzun olduğu kuzey bölgelerinde daha yaygındır.
Tam adı “Mevsimsel Desenli Majör Depresif Bozukluk” olan bu bozukluk türü değişen mevsimle birlikte ortaya çıkan üzüntü ve depresyon halidir. Genellikle sonbaharda başlar. Sonbahar ve kış aylarındaki depresyon periyodlarının, ilkbahar ve yaz aylarında mani periyodlarıyla değişmesiyle ilgili bir hastalıktır. Hastalar depresif dönem sırasında konsantrasyon güçlüğü, anksiyete, yorgunluk, uyku hali artışı gibi belirtiler gösterir. Görülen belirtiler havanın kapalı olduğu günlerde artar. Bu dönem genellikle ilkbaharda biter. Enerji artışı, uyku gereksiniminde azalma, iştah kaybı ve kışın kazanılan kiloların kaybı gibi belirtiler ortaya çıkar.
Mevsimsel duygudurum bozukluğu ilk kez Rosenthal ve arkadaşları tarafından 1984’te tanımlanmıştır. Genellikle 20-30’lu yaşlarda ortaya çıkar. Kadınlarda erkeklere oranla 4-5 kat daha fazla görülür [1,2]. Rosenthal ve arkadaşları mevsimsel duygudurum bozukluğunu ilk tanımlayanlar oldukları için onların tanı kriteri daha yoğun olarak kabul görmüştür. Tanı kriterleri şunlardır:
- Araştırma tanı kriterlerine (Research Diagnostic Criteria, RDC) göre majör affektif bozukluk ölçütlerini dolduran hastalık öyküsü,
- İki kez üst üste sonbahar-kış aylarında başlayıp ilkbahar-yaz aylarında düzelme gösteren atak geçirilmesi,
- Başka bir birinci eksen tanısının bulunmaması,
- Mevsimlere bağlı olarak ortaya çıkan psikososyal stres faktörünün bulunmaması [6].
Mevsimsel Depresyon Nasıl Tedavi Edilir
Mevsimsel duygudurum bozukluğunda genellikle antidepresanlar, uyku yoksunluk terapileri ve fototerapi kullanılır.
-
Fototerapi:
1986 yılında Uluslararası Ruh Sağlığı Enstitüsü (National Institute of Mental Health) tarafından yapılan çalışmada mevsimsel depresyon yaşayan 112 hastaya parlak ışık tedavisi (fototerapi) uygulanmış ve %80’inde etkili olduğu görülmüştür. Amerikan Tıp Birliği (American Medical Association) ve Amerikan Psikiyatri Birliği (American Psychiatric Association) fototerapiyi, mevsimsel depresyon bozukluğu semptomları olan hastaların tedavi yöntemi olarak onaylamıştır [3]. Fototerapide güneş ışığı verecek derecede geniş spektrumlu floresan ışık kullanılır. Kullanılan ışık bahar günündeki yoğun ışık gibidir. Işığın, hastanın bir metre uzağında günde iki ya da dört saat tutulması ve dakikada bir kez hastanın ışığa bakması sağlanır. Üç veya dört gün içinde iyileşme görülür. Mevsimsel depresyon görülen hastalar ışık tedavisine hızlı şekilde cevap verirler. Ancak tedavi yarıda kesilirse tedavinin faydası ortadan kalkar.
-
Tıbbi ve Alternatif Tedaviler:
Mevsimsel depresyonu ağır geçiren hastalar için profesyonel yardım gerekebilir. Kullanılan antidepresan ilaçlar paroxetine (paxil), sertralin (zoloft), fluoxetine (prozac) veya sarafem ve venlafaxinedir (effexor) [4].
Hafif vakalar için yürüyüş ya da koşu gibi egzersizlerle güneş ışığına maruz kalma olumsuz duyguları yatıştırabilir. Koşu yapma, aynı zamanda kan damarlarındaki endorfin salınımını arttırır. Bu durum da stres ve anksiyeteyi azaltarak bireyin kaygı düzeyini azaltır.
Kaynaklar:
1) Boyce P and Parker G: Seasonal affective disorder in the southern hemisphere. Am J Psychiatric 145: 96-99,1988.
2) Wehr TA, Sack DA, Parry BL and Rosenthal NE: The role of biological rhythms in the biology and treatment of insomnia and depression. American Handbook of Psychiatry. Berger BA and Brodie Kh (ed) (2nd ed) Vol: 8, New York. Basic Books Inc. 1986. pp: 409-428
3) Finlayson C.J (2003) .Wrestling Winter Blues.American Fitness 21
4) Ekinci, M., OKANLI, A., & Gözüağca, D. (2010). MEVSİMSEL DEPRESYONLAR VE BAŞETME YOLLARI. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 8(1), 109-112.
5) ARIK, A. C., & ÖZKAN, A. (1989). MEVSİMSEL AFFEKTİF BOZUKLUKDA FOTOTERAPİ. Psychiatry, 146, 829-839.
6) Atalar, A. (2012). Tıp fakültesi öğrencilerinde mevsimsel duygudurum bozukluğu sf: 8.
Denetleyen: Beril GÜREL